Маятник Фуко в Парижском Пантеоне

AXBOROT TEXNOLOGIYALARI FAKULTETI INFORMATIKA O’QITISH METODIKASI YO’NALISHI 119S-GURUH TALABASI SHOMURODOV SHAXZODNING DASTURLASH TILLARI FANIDAN TAYYORLAGAN

• Taqdimotnomasi

• KURS ISHI

• Matematik kutubxona funksiyalari

• I.Kirish
• Dasturlash tillari har xil maqsadlarga – murakkab matematik masalalarni yechish, iqtisodiy-matematik hisob-kitoblarni amalga oshirishdan tortib musiqa partituralari va kompyuter grafikasini yaratishgacha bo‘lgan ishlarni bajarish uchun ishlatiladi. Zamonaviy dasturlash tillarini yaratish masalasidagi tadqiqotlar dasturlashning o‘zi mavjud bo‘lgan vaqtdan boshlab olib boriladi. Microsoft kompaniyasi tomonidan bu izlanishlar natijasida dasturlashning zamonaviy standartlariga mos keladigan va .NET Framework texnologiyasini rivojlantirishni qo‘llab-quvvatlash uchun mo‘ljallangan C++ va Python tili ishlab chiqildi. Oxirgi yillarda C++ va Python tili va u bilan bog‘liq bo‘lgan muhit, ya’ni .NET platformasi dasturiy ta’minot yaratuvchilar uchun asosiy yangi texnologiya bo‘lib kelmoqda. .NET platformasi orqali Windows muhitida hosil qilish mumkin bo‘lgan ixtiyoriy dasturlarni yaratish mumkin.

• II.Asosiy qism
• 2.1.C++ dasturlash tiliga kirish
• C++ dasturlash tilining yaratilishi haqida ma`lumot. C++ dasturlash tili C dasturlash tiliga asoslangan. C dasturlash tili o`z navbatida B va BCPL dasturlashgan tillaridan kelib chiqqan. BCPL - 1967 yilda Martin Richards tomonidan o`ylab topilgan bo`lib, operatsion tizimlarni yaratish uchun mo`ljallangan. Ken Thompson o`zining B tilida BCPL ning ko`p xossalarini yaratishga harakat qilgan va B dasturlash tilida asosan operatsion tizimning birinchi variantlarini yozgan. BCPL ham, B ham tipsiz til bo`lgan. Ya`ni o`zgaruvchilarning ma`lum bir tipi bo`lmagan - har bir o`zgaruvchi kompyuter xotirasida faqat bir bayt joy egallagan. O`zgaruvchini qanday sifatda ishlatish esa, ya`ni butun sonmi, haqiqiy sonmi yoki harfmi, dasturchining vazifasi bo`lgan.

• 2.2.C++ Matematik Funksiyalar
• C++ dasturlash tilida raqamlarda matematik vazifalarni bajarish imkoniyatini beradigan ko'pgina funksiyalar mavjud.
• MIN va MAX
• Funktsiya eng yuqori qiymatini topish uchun foydalanish mumkin X va y :max(x,y)
• cout << max(13, 15);
• Va funktsiya x va y ning eng past qiymatini topish uchun ishlatilishi mumkin :min(x,y)
• cout << min(5, 10);
• C ++ Kutubxonasi.
• sqrt(Kvadrat ildiz), round(sonni aylantiradi) va log (natural logarifm) kabi boshqa funktsiyalarni kutubxonasida topish mumkin :
• #include
• #include
• using namespace std;
• int main() {
• cout << sqrt(64) << "\n";
• cout << round(2.6) << "\n";
• cout << log(2) << "\n";
• return 0;
• }
• 8
• 3 0.693147

• 2.3.Matematik kutubxona funksiyalari
• Standart kutubhonaning matematik funksiyalari ko'pgina amallarni bajarishga imkon beradi. Biz bu kutubhona misolida funksiyalar bilan ishlashni ko'rib chiqamiz. Masalan bizning dasturimizda quyidagi satr bor bo'lsin:
• double = k;
• int m = 123;
• k = sin(m);
• Kompilyator uchbu satrni ko'rganida,standart kutubhonadan sin funksiyasini chaqiradi. Kirish qiymati sifatida m ni berdik. Javob, yani funksiyadan qaytgan qiymat k ga berildi.Funksiya agumentlari o'zgarmas sonlar (konstanta) o'zgaruvchilar, ifodalar va boshqa mos keluvchi qiymat qaytaradigan funksiyalar bo'lishi mumkin. Masalan:
•  int g = 49, k = 100;
• cout << "4900 ning ildizi -> "<< sqrt( g * k );
•  Ekranda: 4900 ning ildizi -> 70;

• 2.4.Math kutubxonasi Python
• Sodda algebratik funksiyalar
• math.ceil(x)
• Bu funksiya float sonni integer qiladi, Yaxlitlashga o'xshaydi ammo bu yaxlitlash emas. Bu Yaxlitlayotganda agar nuqtadan so'ng raqam bo'lsa yaxlitlayotganda 1 qo'shib qo'yadi.
• >>> math.ceil(150.1)
• 151
• >>> math.ceil(150.0)
• 150
• math.comb(n, k)
• Bu funksiya latareya o'yniga bog'lab olsak. Omad latto'da 36 ta shar bor va 5 ta shar tanlab olinadi. Umumiy sharlar soni n(36) va tanlanadigan sharlar soni k(5). Bu funksiya shu o'yinda nechta konbinatsiya bo'lishini aniqlaydi. Bu konbinatorika asoslarida o'tiladi. Hech qahon funsiyaga manfiy qiymat va float qiymat bermang chunki, sharlar manfiy son bilan sanay olasizmi?! va hech qachon k, n dan katta bo'lmasligi kerak chunki 36 ta sharni ichidan 40 ta shar olib bera olasizmi?!(agar shunday qobilyatingiz bo'lsa pythondagilarga aytib qo'ying :) Agar bunday qobilyatingiz bo'lmasa shu funksiya qoidalariga amal qiling. Sizga bu mavzu matematikadan 8-sinf oxirida va OTM da o'tiladi. Uning formulasi => n! / (k! * (n - k)!)
• >>> math.comb(36,5)
• 376992
• >>> math.comb(3,3)
• 1
• >>> math.comb(3,2)
• 3

• 2.5.Darajali va logarifimik funksiyalar
• math.exp(x)
• Bu funksiya e(2.718281…) ning x inchi darajasini qaytaradi. Qaytarayotganda albatta float son qaytaradi. Chunki 2.718281... sonning 0-darajasidan boshqa barcha sonlar floatdir. Sizga bu funksiya e**x ni qaytaradi. e esa matematikada tanishib olishingiz mumkin "Eksponensial". Bu funksiyani ishlatish uchun OTM matematikasini bilishingiz kerak.
• >>> math.exp(0.1)
• 1.1051709180756477
• >>> math.exp(-1)
• 0.36787944117144233
• >>> math.exp(1)
• 2.718281828459045
• >>> math.exp(2)
• 7.38905609893065
• math.expm1(x)
• Bu funksiya math.exp(x) dan 1 ni ayridi.(exp(x) - 1). Yoki (e**x)-1. Bu funksiya dasturchilar ko'p marotaba birni ayrigani uchun 2 ta belgi ko'p sariflangani uchun shu funksiya ishlab chiqildi. Bu orqali siz -1 deb yozishingiz shart emas.
• >>> math.exp(1)
• 2.718281828459045
• >>> math.expm1(1)
• 1.718281828459045

• III.Xulosa
• Matematik amallar barcha joyda kerak bo'lishini bilsangiz kerak bu funksiyalarni bilib olsangiz kam bo'lmaysiz. Bu funksiyalar orqali dasturlar yaratib ko'ring esda qoladi. Bu funksiyalarni bilish uchun siz albatta matematika fanini chuqur o'rgangan bo'lishingiz zarur.
• Ushbu bitiruv ishida qaralgan C++ tilining kutubxonalari va ularning programma tuzishdagi ahamiyati mavzusi ostida qo‘yilgan masalalarni o‘rganish bo‘yicha quyidagilar bajarildi: 1. C++ dasturlash tilining imkoniyatlari o‘rganib chiqilib, ishga aloqador va ishga muhim deb hisoblanganlari ish tarkibiga kiritildi. 2. C++ tilining bir qator kutubxonalari va ularda mavjud imkoniyatlar batafsil o‘rganib chiqildi va ish tarkibiga kiritildi. 3. Amaliy dasturlar qurish yo‘li bilan C++ tilining , , va kutubxonalaridan samarali foydalanish yo‘llari ko‘rsatib berildi. Ushbu ishda keltirilgan ma‘lumotlardan C++ tilining kutubxonalariga bog‘liq imkoniyatlarini qo‘llashni yo‘lga qo‘yishni , ya‘ni kengroq o‘rganishni istovchilarning faydalanishlari yaxshi natija beradi deb hisoblaymiz.

• IV.Foydalanilgan adabiyotlar
• Internet saytlari:
• www.ZiyoNet.uz
• www.referatlar.uz
• www.fayllar.org
• www.aim.uz
• www.arxiv.uz
• ADABIYOTLAR RO’YXATI:
• 1. Madraximov Sh.F., Ikramov A.M., Babajanov M.R. C++ tilida programmalash bo’yicha masalalar to’plami. O’quv qo’llanma // Toshkent, O’zbekiston Milliy Universiteti, “Universitet” nashriyoti, 2014.
• 2. Г.Шилдт –―Полный справочник по C++‖ – М-2016., 801 стр.
• 3. Ш.Ф.Мадрахимов, С.М.Гайназаров ―С++ тилида программалаш асослари.
• 4. A.A.Xaldjigitov, Sh.F.Madraximov, U.E.Adambayev, E.A Eshboyev,
• Informatika va dasturlash. T.:O‗zMU, 2015 y.
• 5.O.M.Shukurov, E.A.Eshboyev, B.H.Shovaliyev – ―Delphi va C++ algoritmik tillarida dasturlash‖ – Qarshi-2014 y.

• O‘QISHNI ENG SAMARALI SHAKLI - MUSTAQIL BILIM OLISH.

SH.SHOMURODOV

• Эътиборингиз учун рахмат