Mazkur ishda qo`yilgan maqsadga erish uchun quyidagi vazifalar bajarildi

2-jadval – Ideal eritmada (4MP+suv) gipertovushning additiv tezligining temperaturaviy qiymati

	10^0C	20^0C	30^0C	40^0C	50^0C	60^0C	70^0C	80^0C
0.005	1448	1483	1508	1528	1542	1549	1553.6	1553
0.015	1449	1483	1507	1527	1540	1547	1551	1550
0.03	1450	1482	1506	1525	1537	1543	1546	1545
0.05	1451	1482	1505	1521	1533	1538	1540	1538
0.06	1451.5	1482	1504	1520	1531	1536	1537	1535
0.08	1452	1481.6	1502	1517	1527	1531.5	1532	1529
0.1	1454	1481	1501	1514	1523	1527	1526	1522
0.2	1459	1480	1492	1500	1504	1502	1497	1490
0.4	1471	1476	1476	1472	1465	1453	1440	1424
0.6	1482	1473	1459	1443	1425	1404	1380	1359
0.8	1494	1469	1443	1415	1386	1356	1325	1293

Tajribalarda olingan natijalar bilan ideal eritmada (4MP+suv) gipertovushning additiv tezligining temperaturaviy qiymati solishtirildi. Ush solishtiruv V=V_exp–V_add ifoda orqali aniqlandi. Bunda V_exp – 4-metilpiridinning suvdagi eritmasida gipertovush tezligining tajriba natijalari. V_add- ideal eritmada gipertovush tezligining nazariy hisobi. Ushbu ma’lumotlar asosida V ning qiymati aniqlandi 3-jadval tuzildi.

3-jadval – V=V_exp–V_add qiymati

t x m.q	10^0C	20^0C	30^0C	40^0C	50^0C	60^0C	70^0C	80^0C
0.005	-5	-11	-12.6	-13	-14	-14	-24	-16
0.015	34	23	15	8	2	-3	-10	-17
0.03	69	49	34	20	9	-0.7	-11	-21
0.05	110	77	50	26	5	-11	-29	-45
0.06	147	115	88	64	43	24	6	-11.4
0.08	159	114	75	39	8	-20	-47	-72
0.1	137	93	56	24	-1.4	-22	-39	-52
0.2	185	130	85	43	6	-26	-55	-81
0.4	151	105	64	26	-8	-37	-65	-91
0.6	97	64	36	9	-15	-37	-56	-74
0.8	54	37	20	64	-8	-21	-32	-43

Ushbu aniqlangan qiymatlar asosida V ning eritma konsentratsiyaning x bog`liqlik grafigi tuzildi.

9-Rasm. V=V_exp–V_add qiymatlarining 4MP konsentratsiyasiga bog`liqligi. 10 (■), 45 (○) va 80 (□) ⁰С temperaturalardagi izotermalar.

9-rasmdan ko`rinib turibdiki, 10 <sup>0</sup>С temperaturada V kattalikning qiymati musbat bo`ladi. 45 ⁰С temperaturada ushbu V kattalikning qiymati 4-metilpiridinning 1 dan 0.5 m.q konsentratsiyalarida V=0 dan pastki chiziqda joylashgan bo`ladi, va konsentratsiyaning 0.5 dan 0 m.q intervalida V=0 dan yuqorida bo`ladi. 80 ⁰С temperaturada esa Vning qiymatlari eritma konsentratsiyasidan qat’iy nazar V=0 dan pastda joylashadi ya’ni manfiy qiymatlar qabul qiladi.
Shunday qilib, V=0 kattalikni qiymatini baholaganimizda shuni ko`rsatdiki, 4-metilpiridinning suvdagi eritmasining turli temperaturalar intervalida ideallikdan musbat hamda manfiy chetlanishlar mavjudligini ko`rsatadi. Real eritmadan ideal eritmaga chetlanishlar bog`liqligini asosan, eritmaning molekulalararo o`zaro ta’sir kuchi kattaligi va tabiati bilan bog`lash mumkin.
Eritmada entropiyaning haddan ziyod kamligida yoki aralashmaning o`zaro ta’sirining energetik parametrlari o`rtacha geometrik qonuniyatiga bo`ysunganida, aralashmaning ideal holatidan musbat chetlanish bo`ladi. Biz olib borgan tadqiqot natijalari muhim jixatini sharxlash shundan iboratki, aralashmaning ideal holatidan musbat chetlanish shuni ko`rsatadiki, eritmada bir xil molekulalarning o`zaro ta’sirlari kuchli namoyon bo`lishini ko`rsatadi. Aralashmaning ideal holatidan manfiy chetlanishi esa eritmada har xil molekulalarning o`zaro ta’sirlari kuchli bo`lishi tasdiqlandi.
Xulosa o`rnida shuni ta’kidlash lozimki, 4-metilpiridinning suvdagi eritmasida gipertovushning tarqalish tezligini tadqiq qilganimizda quyidagi farazga keldik unga ko`ra eritmaning ideal holatidan musbat chetlanish sohasida, elektrolit bo`lmagan suvli eritmalarida strukturaviy fazoviy o`tishlar sodir bo`1adi bu esa eritmaning maxsus nuqtasiga bog`liq emas. Noelektrolitlarning konsentratsiyasi oshishi bilan temperaturali o`tish kichik temperaturalar sohasi tomon siljiy boshlaydi. Eritmada molekulalararo bog`lanish energiyasi кТ (к-bolsman doimiysi, к=1.38x10<sup>-23</sup>j/K, T-absolyut temperatura) kattaligi mikroqtlamlanishning yuqori va pastki yetib bo`lmas nuqtasi temperaturaviy holati bilan bog`langandir.