Mazmun : Kirisiw I bap. Mikroorganizmler morfologiyası hám de sırtqı ortalıq tásiri

Temanıń aktuallıǵı. Mikroorganizmler - tiykarlanıp, bir kletkalı mikroskopik tiri janzatlardıń úlken toparı. Mikroorganizmlerge bakteriyalar, aktinometsitlar, uyıtqılar, pilis zamarıqları, mikroskopik suvótlar hám basqa kiredi. Mikroorganizmler prokariotlar (kletkasında yadro hám xromosoma apparatı joq organizmler) hám eukariotlar (kletkasında sitoplazma hám membrana menen ajıratılǵan yadrosı bar bir yamasa kóp kletkalı organizmler) ge bólinedi. Mikroorganizmler tábiyaat (topıraq, suw, ósimlik qaldıqları hám basqalar ) da keń tarqalǵan. 1 g topıraq yamasa suw astı gruntında 2—3 mlrd.ǵa shekem mikroorganizmler boladı. Mikroorganizmler ólshemi túrlishe bolıp, olar mikronniń onnan bir bóleginen bir neshe mikronǵasha. Mikroorganizmler fiziologikalıq-morfologiyalıq qásiyetleri hám turmıs sikli hár túrlı. Kóplegen mikroorganizmler bir kletkalı, mısalı pilis zamarıqları kóp kletkalı sabaqlar (mitseliy) ga iye. Mikroorganizmler ádetde, xlorofillsiz, biraq geyparalarında bakterioxlorofill hám xlorofill bar. Kóbisi bolınıp, geyparaları urıqlanıp, sonıń menen birge, konidiya hám sporalar payda etip kóbeyedi. Kesellik qozǵawtıwshı mikroorganizmler de bar.
Mikroorganizmler sırtqı ortalıqtıń hár túrlı faktorları tásirine júdá shıdamlı. Mikroorganizmler tábiyaatda elementlar aylanıwında úlken rol oynaydı. Mikroorganizmler ósimlik hám haywan qaldıqların bólekleb, jasıl ósimlikler ózlestiriwi múmkin bolǵan mineral birikpeler (mısalı, karbonat angidrid gazı, ammiak hám basqalar ) ǵa aylantıradı. Azot jıynawshı mikroorganizmler hám túgenek bakteriyaları molekulyar azotdi jıynaw ózgesheligine iye. Mikroorganizmler fosfor, azot, uglerod, altıngugurt, temir hám basqalardıń tábiyaatda aylanıwında qatnasadı. Bunnan tısqarı, topıraqta kóbeyip, keyin nabud bolıp, onı organikalıq elementlerge bayitadi. Mikroorganizmler turmıs iskerligi nátiyjesinde topıraq ónimliligi artadı
Mikroflora (mikro... hám flora ) -arnawlı bir tábiyiy ortalıq (topıraq, suw, hawa, azıq-túlik ónimleri, haywan, ósimlik, adam organizmi yamasa shólkemleri) de jasaytuǵınlıq mikroorganizmler kompleksi. Mikrooflora termini, ádetde, tábiyiy substratlarga salıstırǵanda qollanadı. Mikroorganizmlerdiń ortalıqtaǵı sanı tekserilip atırǵan elementtıń málim kólemin qattı yamasa suyıq azıq ortalıǵında ósiriw yamasa basqa jollar menen anıqlanadı. Pataslanǵanliq dárejesine qaray 1 ml suwda 5 mıńnan 100 mıńǵasha, 1 g topıraqta 2—3 mln.ǵa shekem mikroorganizmler bolıwı múmkin.
Adam hám haywanlar terisi, silekey perdeleri, asqazan astı, ishekleri hám basqa shólkemleri de mikroorganizmlerdiń jasaw jayı bolıp, normal sharayatta organizmge zıyan jetkermeydi.