Mazmuni Kirisiw Tiykarg’i bo’lim milliy miyraslarimizdi keleshek awladqa jetkeriwdin a’hmiyet Ruwxiy qa’diriyatlardin’ ta’rbiyaliq a’hmiyeti Ulli babalarimiz qaldirg’an ta’rbiyaliq a’hmiyetke iye bolg’an shig’armalar Juwmaqlaw Paydalanilg’an a’debiyatlar

Mazmuni
Kirisiw
Tiykarg’i bo’lim
1)Milliy miyraslarimizdi keleshek awladqa jetkeriwdin a’hmiyet
2)Ruwxiy qa’diriyatlardin’ ta’rbiyaliq a’hmiyeti
3)Ulli babalarimiz qaldirg’an ta’rbiyaliq a’hmiyetke iye bolg’an shig’armalar
Juwmaqlaw
Paydalanilg’an a’debiyatlar

Kirisiw
Ja’miyetimizdin’ ha’zirgi rawajlaniw baqishinda jas awladtin’ ta’lim- ta’rbiya islerine kobirek itibar berip, ha’r bir tarawdin’ o’z mamani boliwi kerekligindey , balanin’ ishki dunyasina jol taba aliw ma’qsetinde ta’lim- ta’rbiya quralllarinan paydalaniw za’ru’rligi tuwilmaqta.
Millet o’zligin an’lawda ,onin’ o’zine ta’n milliy qadiriyatlari menen da’stu’rlerin saqlaw ha’m rawajlandiriwg’a biybaha bolg’an milliy miyraslarimizdi keleshek a’wladqa jetkeriwde a’hmiyeti og’ada u’lken.O’zinin’ a’yyemgi ha’m bay milliy ma’deniyati menen ja’ha’n civilizaciyasina u’lken u’les qosqan ata- babalarimizdin’ janrlardan ibarat bay materialliq emes ma’deniy miyrasti folklor da’stu’rlerin jaratqan . A’sirler dawaminda jaqsiliqti taratip kelgen bul du’rdanalarinda xalqimizdin’ en’ insaniyliq ulli maqsetlerge qaratilgan o’z korinisin tapqan . Atap aytqanda , ko’rkem qa’biliyeti joqari bolg’an ata- babalarimiz poetikaliq talantin o’zinde ja’mlestirgen materialliq emes ma’deniy miyras du’rdanalari a’sirler dawaminda tawsilmas ruwxiy quwat deregi bolip xizmet etken.

Tiykarg’i bo’lim

1)Milliy miyraslarimizdi keleshek awladqa jetkeriwdin’ a’hmiyeti.
Milliy miyraslarimizdin’ keleshek awladqa jetkeriwdin’ a’hmiyeti og’ada u’lken.Sebebi qa’diriyatlar bizlerdin’ keleshegimizdi belgilep beredi. Jas awladtin’ talim-tarbiyasida usig’an baylanisli rawajlanadi, qaliplesedi. Ata – babalarimizdin’ bizge qaldirg’an ulli shigarmalari bunin’ ayqin da’liyli desek qa’telespegen bolamis.Misali ziyrek baqsilarimiz ta’repinen aytilip kelingen “Alpamis”, “Gorug’li”,”Edige” siyaqli ulli dastanlarda sawlelengen do’retiwshilik ha’m jaratiwshan’liq ideyalari ha’miyshe xalqimizg’a ju’da’ u’lken ruwxiy quwat beriwi qa’diriyatlar dizimi bolip kelgen. Xalqimizdin’ dunya qarasi , ekonomikaliq- siyasiy , ruwxiy- estetikaliq ha’m filosofiyaliq qaraslardi o’zine say ta’rizde ko’rkem analiz qiliwshi materialliq emes ma’deniy miyras u’lgileri onlap janrlardi o’z ishine alg’an qimbatli estelikler bolip esaplanadi. Materialliq emes bolg’an ma’deniy miyras ana jurtimizda joqari ma’deniyatti payda etken ulli ata- babalarimizdin’ turmis ta’rizi , arziw-umitiwlari, u’rip-a’det ha’m miyraslari, qa’diriyat da’stu’rleri o’zbek xalqinin’ miyirmanlig’in o’zine sa’wlelendirgeni ushin da qa’dirli. Materialliq emes miyras milliy qa’diriyatlarimmizdin’ en’ jasawshan , qadimiy ardaqli ha’m hardayim jan’alanip baratug’in nawqiran qatlami sanaladi. Sonin’ ushin da xalqimiz o’zi jaratqan materialliq emes madeniy miyras da’stu’rlerin barqulla ko’z qarashig’inday asirap-abaylap, ko’rkem ta’repten bayiip keledi.
Ma’mleketimizde jas awlad ta’rbiyasina ken’ ko’lemli itibar berilip keliniwinde , a’sirese mektepke shekemgi bilimlendiriw sistemasinin’ birlemshi ha’m a’hmiyetli ekenligi korsetiledi. Bul bag’dardag’I jumislardi sho’lkemlestiriwde, salamat awlad ta’rbiyasin jetilistiriwde, jetik kadrlardin’ ta’miyinleniwi a’hmiyetli bolip tabiladi. Ma’mleketimiz basshisinin’ 2017 – jil 30- sentyabrde “Mektepke shekemgi ta’lim sistemasin tu’p tiykarinan o’zgertiw ha’m jetilistiriw ilajlari haqqindag’I” pa’rmani qabil etilgen. Pa’rmanda a’hmiyetli waziypalar ha’m tiykarg’I bag’darlar belgilep berildi. Usi qarar boyinsha , bul tarawda o’z aldina ministirlik- O’zbekistan Respublikasi Mektepke shekemgi, bilimlendiriw ministirligi sho’lkemlestirilip , jan’a ministirlikke mektepke shekemgi ma’kemelerinin’ ma’mleketlik ha’m ma’mleketlik emes tarmag’in ken’eytiw , materialliq-texnikaliq bazasin bekkemlew , olardi maman pedagog kadrlar menen ta’miyinlew , ma’kemelerge balalardi qamtip aliwdi keskin ko’beytiw , ta’lim- tarbiya processlerine zamanago’y texnologiyalarin engiziw arqali balalardi mektepke tayarlawdin’ sapasin tu’p-tiykarinan jaqsilaw waziypalari boyinsha waziypalar ju’klendi.Bu’gingi ku’nde bul waziypalar boyinsha ma’mleketlik bag’darlama qabil etilip, ken’ ko’lemli jumislar a’melge asirilmaqta.

2) Ruwxiy qa’diriyatlardin’ ta’rbiyaliq a’hmiyeti.

Keleshek dawamshilari bolg’an perzentlerimiz turmista o’z ornina iye insanlar bolip jetilisiwi kerek. Sebebi bizin’ keleshek a’wladlarimizdin’ salamat insan bolip qa’liplesiwine imkaniyatlar jaratiw waziypalari menen bir qatar milliy o’zlikti an’lawda ka’mil insan , ba’rkamal awlad bolip jetilisiwinde milliy qa’diriyatlarimizdin’ a’hmiyeti ko’zde tutilg’an. Sonin’ ushinda o’sip kiyatirg’an jas awladtin’ ta’rbiiyasi bu’gingi ku’nde ma’mleket siyasati da’rejesine ko’terilip kelmekte.Balalarimizdin’ oziq oyli , shaqqan pikirlewshi ka’mil insan bolip jetilisiwinde ko’plegen jumislar a’mlge asirilip , olardin’ qizig’iwshilig’in ha’m umitilisin esapqa alip, ha’r ta’repleme tiyanaqli ta’lim- ta’rbiya beriw , du’nya qarasin ken’eytiw , erkin pikirlew qa’biletin rawajlandiriw , qa’lbine ha’m sanasina milliy , uliwma insaniyliq qa’diriyatlardi sin’dirip bariw arqali ana Watang’a su’yispenshilik sezimlerin oyatiwdan ibarat. Ulli babamiz Abdulla Avloniydin’ aytqaninday , “Ta’rbiya ma’selesi biz ushin shininda da ya ma’det,ya apat, ya baxit,yamasa baxitsizliq ha’diyse ma’selesi bolip tabiladi”,degen edi. Bul danaliq piker o’z aktuallig’in menen a’hmiyetin hesh qashan joytpaytug’in , atap o’tiw orinli bolg’an ma’selelerden biri sanaladi . Bunday iskerliktte , bu’gingi ku’nde barg’an sayin ken’ tarqalip atirg’an “O’z balan’di o’zin saqla!” degen shaqiriq tek g’ana uran bolip qalmastan , ha’r bir ata-ananin’, ha’r bir puqaranin’ kewline , ju’regine teren’ kirip bariwi , a’meliy ha’reketke aylaniwi ushin ha’r qanday ma’kemelerde o’z juwapkershiligi aniq tu’rde da’wir talabina aylandiriliwi za’ru’rligi talap etilmekte. Soni isenim menen aytiw mu’mkin , bul g’a’ressizligimizdin’ da’slepki ku’nlerinen fizikaliq salamat ha’m ruwxiy jetik barkamal a’wladti ta’rbiyalaw en’ a’hmiyetli waziypa etip belgilengen sociyal bag’darlang’an ma’mleketlik siyasat bolip tabiladi.Bunday jumislardi a’melge asiriwdin’ maqseti, xalqimizdin’ arziw u’miti bolg’an barkamal salamat balani ta’rbiyalawday iygilikli iskerlikke u’nles bolip ketdi. Ha’r birimiz perzentlerimizdi ha’r ta’repleme jetik insam etip ta’rbiyalawda olardin’ baxti, aydin keleshegin ko’riwdi niyet etiwde hu’kimetimiz belgiliep bergen waziypalardi a’melge asirip bariwimiz za’ru’r. Jas awladti ta’rbiyalawda milliy oyin xaliq ta’repinen do’retilgen ha’mde jasina qaramastan , balalar su’yip oynawi menen ajiralip turadi. Ata – babalaimiz da perzentlerin qiyinshiliqlar aldinda albiramay, qoriqpaytug’in ha’m dawju’rek boliwina ko’mek beriw ushin milliy oyinlardi ta’rbiya qurali sipatinda qollang’an. Milliy xaliq oyinlari ma’deniyattin’ sarqilmas g’aziynesi esaplanadi. Milliy oyinlar erte zamanlardan , xaliq ma’resimlerinde , salt- da’stu’rlerinde , u’rp-a’detlerinde sa’wlelengen. Olar min’ jillar dawaminda rawajlanip qa’liplesip en’ jaqsilari bizin’ dawirimizge shekem jetip kelgen.Olardan “Dar oyini”, “At u’stinde gu’res”,”Oq jaydan oq atiw”, “Belbewli gu’res”, “Aq terekpe ko’k terek”, “Jasirinbaq”, “Qasharman “, “Shullik”, ha’m t.b. oyinlar balalardi shaqqanliqqa , epshillikke ten’ salmaqliliqti saqlawg’a u’yretiw menen birge olardin’ qa’di-qa’wmetin shirayli , gozzal bolip o’siwine ha’m atiraptag’I insanlar menen qarim –qatnas , a’dep ikramliq qag’iydalari u’’lkenge hu’rmet , kishige izzet ko’rsetiw siyaqli ta’rbiyaliliq a’hmiyetide u’lken desek qa’telespegen bolamiz

3)Ulli babalarimiz qaldirg’an ta’rbiyaliliq a’hmiyetke iye bolg’an shig’armalar.

Ta’lim – ta’rbiyanin’ a’sirese shan’araq ta’biyasinin’ o’zine ta’nligi , onin’ a’hmiyeti , da’stu’riyligi , milliy ha’m uliwma insaniyliq ruwxiy qa’diriyatlar diziminde tutqan orni shan’araq ortalig’inin’ barkamal awlad ha’m kamil insan ta’rbiyasindag’I a’hmiyetli rolin atap o’tiw orinli. Usi ma’sele boyinsha ju’da’ a’hmiyetli bolg’an ibratli pikirler bizge miyras bolip jetip kelgen. Ma’selen , “Avesto “,Aflatun, Arastu , Konfuciy, Farabiy , Ibn Sino , Beruniylerdin’ miynetlerinde joqari bahalag’an. Kayqawis , Nizamiy Afruziy, Samarqandiy ,Saadiy Sheraziy , Abdiraxman Jamiy, Alisher Nawayi, Abdurauf Fitrat, Abdulla Avloniy siyyaqli danishpanlarimizdin’ ta’lim – ta’rbiya maselesine u’lken itibar berip ko’plegen miyraslar ilimiy dereklerde aytip o’tilgen. Usi Orinda jas awladlarimizdin’ ta’rbiyasi jolinda ma’mleketimizde u’lken na’tiyjeli jumislar a’melge asirilip atir. Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoev “Bizin’ en’ u’lken isenimimiz , ma’det –su’yenishimiz – bul o’sip kiyatirg’an jas awladimiz” degen edi.Milletimiz ha’m xalqimiz ma’deniyatin ha’m bay manawiyatinan sabaq beriwshi, “iygilikli piker, iygilikli so’z , iygilikli a’meliy is “ principi “Avesto” jazba esteliklerinin’ ideyalari ekenligi bizge ma’lim . Birinshi Prezidentimiz bul kitap haqqinda “Avesto”,usi zamanda bul a’yyemgi u’lkede ulli ma’mleket , ulli manawiyat, ulli ma’deniyat bolg’anlig’inan xabar beriwshi tariyxiy hu’jet , oni hesh kiminkar ete almaydi. Degen bahali pikirlerin aytqan . Bul kitapta zorastrizmnin’ altin qag’iydalarinan biri shana’raq muqaddes dep sanalg’an.Tariyxiy dereklerden bilemiz , belgili Kayqawis “Qabusnama”ni o’z balasina bag’ishlap jazg’an . A’kenin’ o’z balasi ta’rbiyasi ha’m keleshegi ushin ma’slahat shig’armani jaziwi shig’is milliyligine ta’n shan’araqliq ta’rbiya tiykarlari haqqindag’I bilimler toplami bu’gingi awladlarimizdi ta’rbiyalawday waziypalardin’ qatarina kiredi.

Juwmaqlaw

Juwmaqlap aytqanda milliy miyraslarimiz ruwxiy qa’diriyatlarimiz ta’lim – tarbiyanin’ ajiratip bolmas shinjiri . A’sirler dawaminda bul tu’sinik ken’eygen ha’mde ata- babalarimizdan bizge shekem saqlanip jetip kelgen shig’armalarinda da ko’riwimizge boladi . Ta’rbiyaliliq islerdi da’wir talabina juwap beretug’in jag’dayg’a alip keliw ushin ta’rbiyanin’ tiykari bolg’an ba’rshe ideyalardi ta’jiriybede qollaniw maqsetke muwapiq boladi.Sonin’ ishinde jas awladtti erkin pikirlewge tayarlaw , turmis mazmunin tusinip aliwg’a ko’meklesiw , o’zin qadag’alawdi qa’liplestiriw , shaxsliq turmis maqsetlerine duris bag’darlaniw , olarda rejelestiriw ha’m a’mel etiw sezimlerin oyatiw siyaqli jumislardi a’melge asiriw maqsetke muwapiq sanaladi. Sonin ushinda ruwxiy qa’diriyatlar ma’deniy miyraslar jas awladtin’ , keleshegimiz bolg’an perzentlerimizdin en’ birinshi na’wbette u’yrenetug’in ha’m tu’sinik alatug’in tiykarg’I temasi bolip esaplanadi.Ata –babalarimiz ta’repinende bul bag’dar a’sirler dawaminda o’z shigarmalarinda sa’wleleniwin tapqan .Sonliqtan ma’deniy miyraslarimizdi teren’nen u’yreniw olardi elede rawajlandiriw ha’m bekkemlewde ayanbastan o’z u’lesimizdi qossaq maqsetke muwapiq boladi, sonda g’ana ma’mleketimiz rawajlanadi, tariyximizda ken’ tu’rde izertlemedi , milliy qa’diriyatlarimizda ma’n’gi jasaydi.

Paydalanilg’an a’debiyatlar

1 . Sh . Mirziyoev.”Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan quramiz”. Toshkent. “O’zbekiston” 2017yil.
2 . Sh. Mirziyoev . “Erkin va faravon,demokratik O’zbekiston davlatini birgalikta barpo etamiz.Toshkent . “O’zbekiston “ 2017yil.
3 . Oxunjon Safarov, Mels Mahmudov .
“ Oila manaviyati”. Toshkent. “Manaviyat”. 2009 yil
4 . L. Sh. Alqarov. R. Mamatqulova. X. D. Norqulov. “Oila ta’rbiyasi asoslari”. G’afur G’ulom nomidagi nashiriyot-matbaa ijidiy uyi. Toshkent .2009 yil.