Ma’zua №6 Karyerlarni sun’iy usulda shamollatish

Karyer bortining qiyalik burchagi va profili. Karyerda havo almashishga bortlarni yotish burchaklarini kamayishi yetarli ta’sir qiladi. Karyer bortini qiyalik burchagini ₁ dan ₂ ga kamayishi retsirkulyatsiya hududini hajmining AOV qiymatga kamayadi (rasm 10.3).

Rasm 6.2. Retsirkulyatsiya hudud hajmiga N/L nisbatni ta’sir qilish sxemasi.

Qiyalik burchakni yanada kamaytirish karyerda juda ham samarali tо‘g‘ri shamollatish sxemasiga keltirish mumkin.

Rasm 6.3 Karyer bort burchagini retsirkulyatsiya hududi hajmiga
ta’sir qiluvchi sxemasi.

Mana shunga bog‘liq holda aytilgan g‘oya karyerni bortini yuqori bо‘lishiga aylana kо‘rinishini berishdan iborat. Bu shamol oqimini qattiq yuzadan ajralishi karyerni pastki yuza darajasi bortni bir qancha nuqtalarda ajraladi. Bu esa erkin oqimni ochilish burchagini oshishiga olib keladi. Karyerni chiziqli bort kо‘rinishida 15⁰ li bо‘lsa, aylanishlikda 30-45 gacha bо‘ladi, bu esa retsirkulyatsiya hududi hajmini kamayishiga olib keladi.

Yuzadagi shamollatish qurilmalari. Karyerlarni shamollatish uning yuzasida tо‘kma tipidagi qurilmalarni tiklash bilan yaxshilash mumkin, bu havoni yо‘naltiradi va turbullashtiradi. Mana shu maqsad uchun karyerda joylashgan imoratlardan foydalanish mumkin. О‘xshash qurilmalar havo о‘tkazish darvozasi hisoblanib (rasm 6.4) karyer yuzasida havo oqim tezligini 10-20% ga oshiradi. Yaxshi natija tо‘plamlar orasidagi masofa l katta bо‘lganda olinadi, bu masofa karyer kengligidan oshmasligi kerak. Qurilmalar о‘rtasidagi eng yaxshi  burchak 70⁰ ga tengdir.

Rasm 6.4 Havo darvozasi sxemasi.
1-tо‘kmalar, 2 va 3-karyer ustidagi shamol oqimini tezlik epyurasi shamol eshigi bо‘lmaganda va bо‘lgandagiga tegishli.

Karyerni shamollatadigan tomonida joylashgan tо‘plamlar va imoratlar havoni turbullashini oshiradi, bu esa karyerga kiruvchi shamol oqimini ochilish burchagini oshiradi. Bunda retsirkulyatsiya hajm hududini kamaytiradi va karyerni shamollatishni yaxshilaydi. Mana shunday tо‘kmalarni karyerdan masofasi uning balandligini 10 tasidan kam bо‘lmasligi kerak.

Shuni nazarda tutish kerakki, karyerga va asosiy shamol oqimi bо‘yicha notо‘g‘ri aniqlangan tо‘plam va imoratlar, uni shamollatishni yomonlashtiradi.
Karyerni shamollatishni jadallashishi xandaq va syezdlarni asosiy shamol yо‘nalishi bо‘yicha olinishidan ham yotishi mumkin. Xandaq о‘qini shamol yо‘nalishi bilan tо‘g‘ri kelishida, xandaq yuqoridan karyerga havoni kirishiga yordam beradi, bu havo oqadigan kanal vazifasini bajaradi.
Karyerlarni tabiiy shamollatishda jadallashish yuzasidagi uskuna yordamida bо‘lishi mumkin, xuddi shuningdek, karyerlardagi maxsus havo yо‘naltiruvchi qurilmalar bilan olib boriladi. Masalan, Moskva kon instituti taklif qilgan yо‘naltiruvchi shitlar, karyerni yuqori qoshiga о‘rnatiladi , u shamollatadigan barcha shamol oqimini kirishini о‘stirishga yordam beradi, yuqoridagi tezlik 15-20 % oshiradi va tо‘g‘ri shamollatish sxemasini bortni qiyalik burchagi 50⁰ da ham saqlanadi.