Mehmet yüce orta asya türk cumhuriyetleri ve tüRKİye ile iLİŞKİler

Özbekistan ile İlişkiler
35 milyona yaklaşan nüfusu ile jeostratejik konumu, köklü tarihi, zengin kültürel 
değerleri ve ekonomik potansiyeliyle Orta Asya’nın kilit ülkesi olan Özbekistan’ın 
bağımsızlığını tanıyan ilk ülke Türkiye olmuştur. 4 Mart 1992’de iki ülke arasında 
tesis edilen diplomatik ilişkiler kapsamında Nisan 1992’de Türkiye’nin Özbekis-
tan’daki büyükelçiliği ve Ocak 1993’te de Özbekistan’ın Türkiye’deki büyükelçiliği 
açılmıştır. Kurucu Devlet Başkanı İslam Kerimov’un ilk ziyaret ettiği ülkelerden 
biri Türkiye olmuştur. Bu ziyaretten kısa bir süre (dört ay) sonra Başbakan Sü-
22 Mevlüt Akçapa, “Türkiye ve Kazakistan’ın Türk Keneşi Kapsamındaki İşbirliği”, Türkiye-Kazakistan İlişkileri, 
ed. Hasan Acar, (Nobel Yayıncılık, Bursa: 2021), s. 322.
23 Malika Mussurova, “Kazakistan’ın Dış Politikasında Çok Taraflılık ve Uluslararası Örgütler”, (Yayımlanmamış 
Yüksek Lisans Tezi, Niğde Ömer Halis Demir Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020), s. 93.

---

BAĞIMSIZLIK SONRASINDA TÜRK CUMHURİYETLERİ İLE TÜRKİYE İLİŞKİLERİ
39
leyman Demirel ve bir yıl sonra da Cumhurbaşkanı Turgut Özal Özbekistan’ı zi-
yaret etmiştir. Böylece üst düzeyde gerçekleşen bu ziyaretlerde iki ülke arasında 
ekonomik ve ticari iş birliği, kültür, eğitim, bilimsel değişim, sağlık, spor, turizm, 
haberleşme ve ulaşım gibi birçok alanda anlaşmalar imzalanmış ve Türk-Özbek 
İş Konseyi kurulmuştur. Gelişen bu olumlu atmosfer sonucu devletin teşvikiyle 
Türkiye’den çok sayıda iş adamı Özbekistan’a giderek ciddi yatırımlar yapmıştır. 
Türk kültür ve medeniyet tarihinde önemli bir yeri bulunan ve Türk halkının 
gönül coğrafyasında mümtaz bir yere sahip Özbekistan ile başlayan samimi ve 
ciddi iş birliği istikrarlı bir şekilde devam etmemiştir. Özbekistan ile Türkiye ara-
sındaki gelişen bazı hadiseler nedeniyle ilişkiler inişli-çıkışlı bir seyir izlemiştir. 
Başlangıçta Ankara ile ilişkileri geliştirmeye istekli olmasına rağmen Kerimov’un 
sergilediği yönetim tarzına ilişkin Türkiye’nin bazı eleştirilerde bulunması ve mu-
halif lidere ev sahipliği yapması gibi nedenlerle kesintiye uğrayan üst düzey diya-
log, iki ülkenin siyasi ve ekonomik ilişkilerinin beklenen düzeye çıkmasına engel 
olmuştur. 
1991’de bozulmaya başlayan ve Kerimov’a yapılan bombalı suikast iddiasıyla 
1999’da kırılma noktasına gelen Ankara-Taşkent ilişkilerinde 2003’te dönemin baş-
bakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Özbekistan ziyaretiyle kısmi düzelme yaşanmışsa 
da bu durum fazla sürmemiş, muhalif liderin bir kez daha Türkiye’de ağırlanması, 
2005’te gerçekleşen Andican olaylarına ilişkin Türkiye’nin BM’de Kerimov yöneti-
mini eleştiren rapora imza atması ve kınaması ilişkileri daha da bozmuştur. 
İslam Kerimov’un Eylül 2016’da vefat etmesinin ardından yönetime gelen yeni 
Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev iki ülke ilişkilerine özel bir önem vermiştir. 
Mirziyoyev’in göreve gelmesinin ardından Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip 
Erdoğan’ın 17-18 Kasım 2016 arasında Özbekistan’ı ziyaret etmesiyle başlayan üst 
düzey görüşme trafiği Özbekistan Cumhurbaşkanı Mirziyoyev’in 25 Ekim 2017’deki 
Türkiye ziyaretiyle devam etmiş ve bu ziyaretler karşılıklı olarak sürdürülmüştür. Bu 
görüşmeler sonucunda Ankara-Taşkent yönetimleri arasında yüksek düzeyli strate-
jik iş birliği konseyi kurulması hususuna yer veren bir ortak açıklama da dahil ol-
mak üzere çeşitli alanlarda çok sayıda belge imzalanmış, Türkiye-Özbekistan Ortak 
Stratejik Planlama Grubu oluşturulmuştur. Bu olumlu gelişmelerin bir yansıması 
olarak Özbekistan, Türkiye’ye uyguladığı vizeyi kaldırmıştır.