Mehmet yüce orta asya türk cumhuriyetleri ve tüRKİye ile iLİŞKİler

BAĞIMSIZLIK SONRASINDA 
TÜRK CUMHURİYETLERİ İLE 
TÜRKİYE İLİŞKİLERİ
SİYASİ İLİŞKİLER
SSCB’nin dağılmasından sonra bağımsızlıklarını kazanan Türk cumhuriyetlerini 
ilk tanıyan ve büyükelçilik açan Türkiye olmuştur. Türkiye, dili, dini ve kültürü 
bir olan bağımsızlığını yeni kazanan Orta Asya Türk cumhuriyetlerine uluslara-
rası arenada rehberlik etmiş ve bu devletlerin BM, IMF ve Dünyası Bankası gibi 
uluslararası kurumlarla ilişkilerinin tesisinde yardımcı olmuştur. Diğer taraftan 
Türkiye sosyalist sistemden liberal sisteme geçiş yapan bu ülkelere rol model ola-
rak gösterilmiştir. Söz konusu dönemde “Türkiye modeli” uluslararası toplum 
tarafından ilgiyle karşılanırken medya, akademik çevreler ve siyasi gözlemciler 
tarafından bu fikir kabul görmüştür. 
Türkiye, yeni Türk cumhuriyetleri ile çok taraflı iş birliği içine girmiştir. 
Türk cumhuriyetleriyle ilişkilerinin geliştirilmesi Türk dış politikasının önce-
likli hedefleri arasına alınmıştır. Bu kapsamda Türk dış politikasının idealist 
temeli milliyetçi bir yaklaşımla yeniden şekillendirilmiştir. Özellikle Cumhur-
başkanı Turgut Özal, yeni Türk cumhuriyetleriyle samimi ilişkiler geliştirmiş, 
devlet başkanlarıyla kişisel dostluklar kurmuş ve imkanların elverdiği ölçüde 
ekonomik yardımlarda bulunmuştur. Uluslararası ilişkilerde ise SSCB sonrası 
dönemde oluşan yeni dünya düzeninde Türkiye’nin önemi vurgulanarak “Adri-
yatik’ten Çin Seddi’ne uzanan Türk dünyası” söylemi yeni dönemde sıkça kulla-
nılan bir ifade olmuştur. 

---

OR TA ASYA TÜRK CUMHURİYE TLERİ VE TÜRKİYE İLE İLİŞKİLER
36
Türkiye’nin Türk cumhuriyetleri ile ilişkileri 1991 sonundan itibaren hızlı bir 
gelişme göstermiştir. Cumhurbaşkanı, başbakan ve bakanlar düzeyinde gerçekleş-
tirilen çok sayıda ziyarette iş birliği protokolleri imzalanmış, karşılıklı büyükelçi-
lik açılışları yapılmış, Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı (TİKA) ofisleri kurulmuş 
ve Türkçe konuşan ülkeler zirveleri gerçekleştirilmiştir. Bunun yanı sıra Türkiye 
kendi iç kaynaklarını harekete geçirerek yeni Türk devletlerine Eximbank kredi-
leri açmış, birçok alanda eğitim imkanları tanımış, insani ve teknik yardımlarda 
bulunmuş ve ekonomik destekler sağlamıştır. 
Bununla beraber Orta Asya Türk cumhuriyetlerinin kendi iç sorunları ve çev-
resel faktörlerin yanı sıra Türkiye’nin iç ve dış dinamikleri ile bölgesel ve küresel 
güçlerin izledikleri konjonktürel politikaların etkisiyle Türkiye ile Türk dünyası ara-
sındaki ilişkiler Ankara’nın arzuladığı seviyeye ulaşamamıştır. Öte yandan kardeş 
ülkelerle bazı istisnalar dışında ciddi sorunlar yaşanmamıştır. Ayrıca Türkiye ile 
Orta Asya Türk cumhuriyetleri arasındaki siyasi ilişkilere bütüncül olarak bakmak 
yerine her ülke özelinde meseleleri ele almak daha doğru bir yaklaşım olacaktır.