Mehnat muhofazasi va medisina harakati (faoliyati)ni bajaruvchi insonlarning vazifalari

100 
 
6 BOB 
 
SANOAT GIGIYENASIGA KIRISH 
 
Berton R. Glazeyet, filosofiya fanlari doktori. CIT CHT 
Treysi L.Zontek, filosofiya fanlari doktori. CIT CHT
Shimoliy Karolina Universiteti 
 
 
 
 
BOBNING MAQSADI 
 
Ushbu bobni tugallagandan so’ng talabalar quyidagilarni amalga oshirishlari 
mumkin: 

Sanoat gigienasi bilan bog’liq bo’lgan atama va qisqartmalarni aniqlash 

Professional risklar darslarini aniqlash 

Asosiy zaharlanish ta’sirlari va yo’llarini izohlash 

Sanoat gigienasini qo’llab-quvvatlovchi turli korxona va tashkilotlarni 
aniqlash 

Professional va yarim professional ta’sirlarni ajratish 

Sanoat gigienasi bo’yicha hodimning roli va majburiyatlarini xarakterlash 

Sanoat gigienasi asoslarini tashkil etuvchi turli fanlarni aniqlash 

Hodimlarning ish joyidagi xavfsizligiga asosiy yondashuvni tushunish 

Sanoat gigienasi bo’yicha hodimlarning ish joyidagi faoliyatni nazorat 
qilishning asosiy elementlarini izohlash 

Sanoat gigienasi bo’yicha o’tkazilishi mumkin bo’lgan turli xil namunalar 
turlarini tushuntirish 

Uskunalarni kalibrlash tushunchalarini va laboratoriyaning aniq tahlilini 
tushunish 

Mehnat gigienasi va xavfsizligining umumiy dasturiga sanoat gigienasining 
qanday bog’langanligini aniqlash 

---

101 
Muammoli vaziyat
 
So’nggi vaqtda sanoat tarmoqalarida tozalashning yangi jarayoni ksilen 
qo’llash boshlandi. Ksilen shuning uchun tanlandiki, u avval qo’llanilgan 
suyuqlikga (inson potensiali raki) nisbatan ancha xavfsizroqdir. Hodimlarning 
ksilenning chidab bo’lmaydigan, shirin hidi va qo’l terisining qurishiga, ko’z va 
tomoq, shuningdek bosh og’rig’ini keltirib chiqarishidan shikoyatlari bor edi. 
Ksilen tahminan yarim gallon, mashina va asboblarni tozalash uchun tanaffuslar 
bilan ishlatiladi. 
Operatorlar ksilenni purkab qo’llaydilar va keyin asbob va uskunalarni pastga 
qarab artadilar. 
Ular o’tkir obyektlar bilan ishlaganda har doim xavfsizlik ko’zoynaklari va 
vaqti-vaqti bilan charm qo’lqop kiyadilar, agar ular shovqin darajasi 85-90 
detsibel bo’lgan sohada bir nech daqiqadan ortiq ishlaydiga bo’lsalar maxsus 
quloqchinlardan 
foydalanadilar. 
Sanoat 
gigienasi 
hodimi 
ularning 
sug’urtalovchisidan ksilendan foydalanish uchun ruxsat so’raydi. 
Xulosa qilib aytganda, sanoat gigienasi xodimi ksilendan foydalanuvchilar 
uchun materiallar xavfsizlik ma`lumotlarini izohlab beradi. Sharxlash davomida 
xodimlar ksilenning juda tez yonuvchanligi va yong`in kelib chiqganda uni 
sepishni tugatish lozimligi haqida ogohlantiriladilar. Bundan tashqari ksilendan 
foydalanish vaqtida kontakt yoki statik oqim manbai mavjud bo`lmasligini 
taminlash zarur. Xodimlar qancha ksilendan foydalanishganligini aniqlab, sanoat 
gigienasi hodimi ksilendan foydalanilgan zonada nafas havo monitoringini olib 
boradi.Namuna tanlab olish paytida, sanoat gigienasi hodimi hid, pol haqida 1 ppm 
deb qayd etadi. Ushbu huquqiy chegaralar ancha pastdir; Biroq, hid 
aniqlash uchun kimyoviy konsentrasiyalari xavfsiz bo’lmasa hech qachon 
ishlatilmaydi. Haqiqiy kontsentratsiyasini aniqlashning yagona yo'li esa 
havo namunalarini olishdir; hodimlar uchun to’g’ridan-to’g’ri o’quv 
qo’llanmasi uchun qisqa muddatli (15 daqiqali) va butun ish kuni davomida (8 
soat) foydalanish uchun ham shaxsiy namunalar olinadi.The short-term sample is 
above the ACGIH Short-Term Exposure Limit;the long-term sample is below both 
the ACGIH TLV-TWA and OSHA PEL limits. 
Shuningdek, sanoat gigienasi xodimi ishchi xodimlarga ksilendan foydalanish 
vaqtida yuzaga keladigan boshqa xavflarni ham muhokama qiladi.Ksilen butun teri 
orqali so'riladi mumkin, shuning uchun havo monitoring natijalari ta'sir faqat bitta 
yo'l ifodalaydi. Xodimlarda kiyish uchun ksilenga bardoshli maxsus qo’lqop yo’q 
edi va ba’zida ksilen ularning terisi orqali so’rilardi, chunki ksilenning ta’sir 
ehtimoli juda kuchli edi.Ksilen ham xodim yolg'iz shovqin duchor bo'lsa, ko'proq 
eshitish halok sabab, shovqin ta'sir bilan o'zaro harakat uchun berilgan. 
Kuzatuvlar asosida, sanoat gigienasi xodimi quyidagi tavsiyalar bilan 
izohlarni qoldiradi: 
1. Bu operatsiya ksilendir o'rniga bir oz xavfli tozalash eritgichi toping. 

---

102 
2. Agar xavfsizroq chora topilmasa, muassasada xodimlar nazoratini 
cheklashdan foydalaning 

operatsiya avtomatlashtirilgan yoki xodim ta'sir kamaytirish ilova qilinishi 
mumkinmi? 

mahalliy shamollatish kimyoviy olib tashlash va xodim ta'sirining oldini 
olish uchun foydalanish mumkinmi? 

kimyoviy kichik miqdorda tozalash uchun foydalanish mumkinmi? Ular 
faqat yakuniy tozalash uchun ishlatiladi ksilen mumkinmi? 
3. Xodimlarning kamroq zararlanishlari uchun kerak bo`lgan moslamalar: 

ko'zoynak va kimyoviy chidamli kiyim va terini ximoya qiluvchi qo'lqop 
va ksilen so'rilishini oldini olish uchun. hal qiluvchi bilan ishlashda charm qo`lqop 
kiyilishi kerak. 

Barcha kontaktni va statik oqindi manbalari nazorat ostidaligiga ishonch 
hosil qiling. 

iloji bo'lsa ksilen bug'lari olib tashlash uchun uskunalar mahalliy chiqarish 
shamollatishdan foydalanilsin. 

Agar shamollatish foydalanilishi mumkin emas bo'lsa, ish beruvchi nafas 
muhofaza qilish dasturi institut kerak. kamroq xavfli mahsulotlar yoki mahalliy 
shamollatish ishlatiladi bo'lsa nafas olish himoya, tozalash operatsiya davomida 
kiyilishi kerak. 
4. Ksilendan foydalanishda xodimlar shovqin va hal qiluvchi, sinerjik 
ta'sirdan himoyalovchi kiyim kiyish kerak.