Mehnat vazirligi respublika aholi bandligi va mehnatni muhofaza qilish ilmiy markazi

Binolarning konstruktiv unsurlari 
Poydevorlar 
a) 
Tasmasimon va ustunsimon, beton va 
temir betonli 
100 
80 
50 
40 
b) 
Murakab yokissementli qorishmada butli 
va tasmasimon va temir betonli 
80 
64 
40 
32 
v) 
Ohakli 
qorishmada 
tasmasimon 
va 
ustunsimon 
50 
40 
25 
20 
Devorlar
a) 
Maxsus kapitallik, murakkab yokissemet 
qorishmasida toshli va yirik blokli 
100 
80 
72 
60 
b)
Odatdagi toshdan, yirik blokli va yirik 
panelli 
80 
64 
57 
48 
v) 
G’isht, shlakoblok va boshqa shu kabi 
ashyolardan engil-lashirilgan toshterma 
50 
40 
25 
20 
Kolonnalar. 
a) 
Yig‘ma yoki yaxlit quyma temir beton. 
100 
80 
75 
60 
b) 
Po‘lat 
85 
64 
60 
53 
Kran osti bloklari. 
a) 
Yig‘ma yoki yaxlit yig‘ma temir beton 
80 
66 
60 
51 
b) 
Parchin mixli, kavshirlangan, prokat 
profillardan engil va o‘rta ish rejimli 
kranlar uchun po‘lat kran osti bloklari. 
50 
42 
37 
33 
v) 
Og‘ir rejimli va nihoyatda og‘ir shi 
rejimiga ega kranlar uchun po‘lat osti 
bloklari. 
20 
18 
15 
10 
Orayopmalar. 
a) 
Yig‘ma va yaxshi quyma temir beton 
100 
80 
62 
48 
b) 
Metall balkaga g‘ishtin ravoqlar yoki 
80 
72 
55 
40 

---

299 
beton to‘ldiruvchi bilan 
v) 
Metall balkalar ustida yog‘ochli 
50 
- 
- 
- 
g) 
Yog‘och 
50 
- 
- 
- 
Pollar
a) 
Sementlti, bntonli, armotsementli 
30 
20 
15 
7 
b) 
Marmar uvog‘i bilanssementli 
40 
28 
20 
10 
v) 
Beton asosda sopol plitkalardan 
60 
54 
45 
36 
g) 
Parketli
30 
- 
- 
- 
d) 
Linoleumli
15 
- 
- 
- 
Zinapoyalar
a) 
Yig‘ma yoki yaxlit quyma temir 
betondan marshlar va maydonchalar 
100 
- 
- 
- 
b) 
Temir 
beton 
maydonchalar, 
metall 
balkalar ustida temir beton yoki toshdan 
zinalar. 
75 
- 
- 
- 
Tomlar (qoplamalar). 
a) 
Po‘lat ferma va balkalar ustida yig‘ma 
yoki yaxlit quyma plitalar. 
100 
80 
66 
50 
b) 
Po‘lat progonlar, balka va fermalar ustida 
yig‘ma va kichik o‘lchamli temirbeton 
plitalar. 
50 
42 
33 
25 
v) 
Po‘lat progonlar, balkalar va fermalar 
ustida po‘lat profillangan va to‘lqinsimon 
listlar va plitalar. 
40 
33 
25 
10 
g) 
Yog‘och ferma va balkalar ustida 
yog‘och to‘shamalar; yog‘och stropila va 
obreshetkalar; 
yog‘och 
chordoq 
orayopmalari.
30 
- 
- 
- 
Tom qoplama
a) 
Asbestssementli to‘lqinsimon listlardan. 
30 
27 
22 
18 
b) 
Ruhlangan po‘lat listlardan.
25 
16 
13 
8 
v) 
Qora tunukadan.
15 
10 
8 
5 
g) 
Rulonli ashyolardan.
8 
8 
6 
5 
d) 
Mastikali ashyolardan. 
10 
9 
7 
6 
Butun xizmat muddati mobaynida (to‘la almashtirilguncha) bino unsurlari 
va uning muxandislik tizimlari bir necha marta sozlanadi, tuzatish- sozlash 
ishlarini o‘tkazmasdan to‘la ishdan chiqqunga qadar ekspluatatsiya qilib 
bo‘lmaydagan ayrim eskirgan unsurlar qayta tiklanadi. Jismoniy va ma’naviy 
eskirish o‘rnini to‘ldirib turish uchun ekspluatatsiya davrida shunday ishlarni qilib 
turish lozim. Ko‘pchilik konstruksiyalarning me’yoriy xizmat muddati tuzatish- 
sozlash ishlarini o‘tkazib turishni hisobga olingan holda belgilanadi. Hajmi 
bo‘yicha arzimas bo‘lib tuyulgan ayrim rejaviy ishlarini bajarmaslik butun unsurni 
to‘la ishdan chiqishiga sabab bo‘lishi mumkin. Masalan, tunuka tomlarning 

---

300 
me’yoriy xizmat muddati 20 yil deb belgilanadi. Biroq bu muddat farqatgina 
qoplamani davriy ravishda (3 yilda bir marta) moy bo‘yoq bilan bo‘yash 
bajarilgandagina ta’minlanishi mumkin. Bu talabni buzulishi esa metallni tez 
zanglashiga va oxir oqibatida esa tom qoplamani ishdan chiqishga olib keladi. 
Ta’mirlash ishlarining davriyligi konstruksiya yoki muxandislik tizimi 
tayyorlangan ashyoning umrboqiyligiga tushadigan yukning shiddati va atrof - 
muxitning ta’siriga, hamda texnologik va boshqa olimlarga bog‘liq. Sanab o‘tilagn 
ishlarni uz vaqtida o‘tkazish bino texnik eksplutsiyasining asosiy vazifasidir. 
Shunday qilib texnik ekspluatatsiyaning mazmuni binoning barcha unsurlari va 
tizimlarini ularning me’yoriy xizmat muddatidan kam bo‘lmagan vaqt davomida 
buzulmasdan ishlashini ta’minlovchi tadbirlar majmuasidan iborat.
Bu tadbirlar majmuasiga quyidagilar kiradi: 
− 
joriy rejaviy-ogohlantiruv ta’mirlashlari va qurilmalarni sozlash; 
− 
ko‘zda tutilmagan joriy ta’mirlash; 
− 
rejaviy-ogohlantiruv kapital ta’mirlash; 
− 
tanlab qilinadigan (norejaviy) kapital ta’mirlash; 
ta’mirlashlarni tashkillashtirish, rejalashtirish va moliyalashtirish uchun na faqat 
ish hajmi va tavsifi, shu bilan birga maqsadidagi prinsipial farqni bilish muhimdir.