Mehnatga haq to’lash va ish bo’yicha hisob-kitoblar hisobini avtomatlashtirish

ikkinchi guruh - xususiy va natural ko’rsatkichlar bo’lib, ko’proq asosiy ishlab chiqarish fondlarining faol qismi - ishchilar, mashina va asbob-uskunalardan foydalanish bilan bog’liq. 
Ko’rsatkichlarning bu guruhi tarkibiga quyidagilar kiradi: 
asosiy ishlab chiqarish fondlari(mashina va asbob-uskunalar)dan ekstensiv foydalanish koeffitsienti, ulardan vaqt bo’yicha foydalanganlik darajasini aks asosiy ishlab chiqarish fondlari(mashina va asbob-uskunalar)dan intensiv foydalanish koeffitsienti, ulardan quvvat bo’yicha foydalanganlik (unumdorlik darajasini aks ettiradi; 
asosiy ishlab chiqarish fondlaridan integral foydalanish koeffitsienti, barcha 
ekstensiv va intensiv omillardan birgalikda foydalanishni hisobga oladi. Asosiy ishlab chiqarish fondlaridan foydalanishning turli xil ko’rsatkichlari mavjud bo’lib, ularni shartli ravishda ikki guruhga bo’lish mumkin: birinchi guruh - umumlashtiruvchi va qiymat ko’rsatkichlari bo’lib, ular 
asosiy fondlarning turli guruhlarini dinamika va statikada baholash, tahlil qilish, zahiralarni aniqlash va bashorat qilish imkonini yaratadi. Bunday ko’rsatkichlarga fond qaytimi, fond sig’imi, fond rentabelligi va boshqalarni kiritish mumkin.ikkinchi guruh - xususiy va natural ko’rsatkichlar bo’lib, ko’proq asosiy 
ishlab chiqarish fondlarining faol qismi - ishchilar, mashina va asbob-uskunalardan 
foydalanish bilan bog’liq. 
Ko’rsatkichlarning bu guruhi tarkibiga quyidagilar kiradi: 
* asosiy ishlab chiqarish fondlari(mashina va asbob-uskunalar)dan ekstensiv 
foydalanish koeffitsienti, ulardan vaqt bo’yicha foydalanganlik darajasini aks ettiradi; 
* asosiy ishlab chiqarish fondlari(mashina va asbob-uskunalar)dan intensiv 
foydalanish koeffitsienti, ulardan quvvat bo’yicha foydalanganlik (unumdorlik) 
darajasini aks ettiradi; 
* asosiy ishlab chiqarish fondlaridan integral foydalanish koeffitsienti, barcha ekstensiv va intensiv omillardan birgalikda foydalanishni hisobga oladi. 
Ko’rsatilgan ko’rsatkichlarning har biri amaliyotda mustaqil ma’nog ega bo’lib, turli maqsadlarga erishish uchun foydalaniladi. Masalan, asosiy ishlab chiqarish fondlaridan vaqt bo’yicha qanday foydalanilganligini (ekstensiv foydalanish) baholash asbob-uskunalarning smenalik koeffitsienti, uskunalarni koeffitsienti, smena davomida uskunalarning bekor turib qolishi, uskunalardan 
smenalarda foydalanish koeffitsienti kabi ko’rsatkichlar qo’llaniladi. Uskunalardan ekstensiv foydalanish koeffitsienti mazkur uskunalardan amalda haqiqiy foydalanilgan,vaqtning ulardan reja bo’yicha foydalanish muddatiga nisbati orqali aniqlanadi.