Мелиоратив гидрогеология

Суғориладиган ерларда тарқалган 
сизот ва осма сизот сувлари 
Ушбу маърузада бериладиган сизот ва осма сизот сувлари ҳақидаги 
умумий маълумотлар II-босқичда «Геология ва гидрогеология асослари» 
фанида берилган. Шу сабабли бу маърузада сизот ва осма сизот сувларига, 
ерларни мелиоратив ҳолатига таъсир этувчи, уни белгиловчи асосий омил 
сифатида қаралади.
Сизот сувлари (О.К.Ланге, 1950) ер юзасидан биринчи сув ўтказмас 
қатлам устида жойлашган, доимий, босимсиз, эркин юзага эга бўлган ер 
ости сувлари ҳисобланади. Шу сабабли бундай сувлар суғориш 
майдонларида кенг тарқалган ва улар асосий суғориш майдонларида ер 
юзига яқин жойлашган. Улар турли минералланиш ва кимёвий таркибга 
эга. Бундай сувлар тупроқ қатламида содир бўладиган жараёнларда фаол 
қатнашади ва жараёнларнинг (уларнинг чуқурлиги ва минераллашганлиги) 
йўналишини 
белгилаб 
беради. 
Сизот 
сувлари 
сатҳини 
ва 
минераллашганлигини ерлар шўрланганлик даражаси билан боғлиқлигини 
Бухоро вилояти (жадваллар 1, 2) мисолида кўриб чиқамиз. 

---

1-жадвал 
Суғориладиган ерларнинг 2006 йил 1 январ ҳолатидаги кадастр маълумотлари. (Бухоро вилояти) 
Шу жумладан ер ҳолати 
Шундан 
Туманлар 
номи 
Йиллар Суғорила-
диган
ерларнинг 
умумий 
майдони 
(минг 
гектар) 
яхши 
қони-
қарли 
қониқар
-сиз 
Сизот 
сувларинин
г сатҳи 
бўйича 
Тупроқ 
шўрланг
анлиги 
бўйича
Сизот суви 
яқин ва 
тупроқ. 
шўрлан. 
бўйича 
Захкаш ва 
зовур 
тармоқлари
ни қуриш ва
қайта 
тиклаш 
Захкаш 
ва зовур 
тармоқл
арини 
тозалаш 
Шўрланга
н ерларни 
капитал 
ювиш
Кимёвий 
мелиора
ция 
2004 30,0 2,1 24,0 3,9 1,9 0,9 1,1 
1,9 1,1 0,9 
- 
Бухоро
2005 30,2 1,6 26,0 2,6 0,9 0,9 0,8 
1,1 0,6 0,9 
- 
2004 21,6 1,0 18,8 1,8 0,5 0,5 0,8 
0,5 0,8 0,5 
- 
Вобкент 
2005 21.6 1.5 19.3 0.8 
0.5 0.3 
0.2 0.1 0.5 
- 
2004 32,8 1,6 25,9 5,3 3,3 0,7 1,3 
3,0 1,6 0,7 
- 
Жондор 
2005 33,0 1,1 25,5 6,4 4,1 0,7 1,6 
2,1 1,7 2,3 
- 
2004 18,2 2,6 11,1 4,5 2,3 0,5 1,7 
2,3 1,7 0,5 
- 
Когон 
2005 18,5 2,5 11,1 4,9 2,6 0,5 1,8 
2,6 1,8 2,6 
- 
2004 21,4 0,7 11,6 9,1 4,5 0,6 4,0 
4,5 4,0 0,6 
- 
Олот 
2005 21,4 0,9 10,8 9,7 4,5 0,6 4,6 
4,2 4,9 0,6 
- 
2004 22,6 2,7 18,1 1,8 0,7 0,4 0,7 
0,7 0,7 0,4 
- 
Пешку 
2005 22,6 1,9 18,5 2,2 0,9 0,6 0,7 
0,9 0,7 0,6 
- 
2004 27,6 1,8 23,1 2,7 1,1 0,9 0,7 
1,1 0,7 0,9 
- 
Ромитан 
2005 27,6 1,9 18,9 6,8 4,9 1,0 0,9 
2,9 2,9 1,0 
- 
2004 28,3 1,7 22,1 4,5 2,2 0,6 1,7 
2,0 1,9 0,6 
- 
Шофиркон 
2005 28,3 2,4 21,0 4,9 1,8 0,6 2,5 
1,8 2,5 0,6 
- 
2004 25,0 2,7 11,7 10,6 5,1 0,7 4,8 
5,0 4,9 0,7 
- 
Коракул 
2005 25,1 1,6 14,2 9,3 3,4 0,7 5,2 
3,4 5,2 0,7 
- 
2004 19,3 2,9 15,4 1,0 0,4 0,6 
0,4 
0,6 
- 
Коровул-
бозор 
2005 19,3 3,0 14,9 1,4 0,5 0,8 0,1 
0,1 0,8 0,5 
- 
2004 26,9 3,1 18,6 5,2 3,1 0,6 1,5 
3,1 1,5 0,6 
- 
Гиждувон 
2005 27,0 3,5 20,1 3,4 1,7 0,6 1,1 
1,4 1,4 0,6 
- 
2004 273,7 22,9 200,4 50,4 25,1 7,0 18,3 24,5 18,9 7,0 
- 
Вилоят 
бўйича 
2005 274,6 21,9 200,3 52,4 25,3 7,5 19,6 20,7 24,5 7,2 
- 
9

---

10