Меҳнат бозори. Режа Меҳнат бозори. Меҳнат бозорининг хусусиятлари

талаб ва таклиф мос келса, иш ҳақи меҳнат бозоридаги мувозанат баҳоси вазифасини бажаради.
Агар иш ҳақи ставкаси мувозанат даражасидан ошса (W1 ҳолат), меҳнат бозоридаги таклиф талабдан ошиб кетади. Бунда меҳнат бозорида ортиқча ишчи кучи таклифи (QLS1-QLD1) ёки ишсизлик юзага келиб қолади. Мувозанат билан солиштирганда иш ҳақи камайган тақдирда, бозорда талаб таклифдан ошиб кетади, шунинг учун банд бўлмаган иш ўринлари пайдо бўлади. Мукаммал рақобат шароитида кўриб чиқилаётган вазиятлар барқарор бўлиши мумкин эмас, чунки улар бозор механизмлари билан тузатилиши керак бўлади.
Ҳақиқатан ҳам, агар мувозанат даражасидан юқори иш ҳақи ставкасини ўрнатиш туфайли ишчи кучи таклифи унга бўлган талабдан кўп бўлса, ўз меҳнатини арзонроқ нархда таклиф қилишга тайёр ишсизлар пайдо бўлади, ишини йўқотмаслик учун ишлаб чиқаришда банд бўлганлар эса бунга рози бўлишга мажбур бўладилар. Тадбиркорлар, ўз навбатида, кўпроқ ишчиларни ёллашга тайёр, аммо пастроқ иш ҳақи бериш шарти билан. Шундай қилиб, иш ҳақининг пасайиш тенденцияси ишчи кучи таклифи ҳамда ишчи кучига бўлган талаб кўра шаклланади.
Мувозанат қийматига нисбатан иш ҳақи ставкасининг пасайиши туфайли ишчи кучига бўлган талаб таклифдан ошиб кетган тақдирда, иш берувчилар бўш иш ўринларини тўлдириш учун иш ҳақини оширишга тайёр бўладилар. Шу туфайли ўз ишини таклиф қилишга тайёр ишчилар доираси кенгаймоқда. Натижада меҳнат бозорида мувозанат яна тикланади.
Замонавий меҳнат бозорида, қоида тариқасида, мукаммал рақобат шароитлари мавжуд эмас.
Меҳнат бозоридаги мувозанат ҳолати асосан давлат аралашуви билан белгиланади. Ишсизлик нафақаларининг мавжудлиги меҳнат таъминоти шартларига таъсир қилади. Бундан ташқари, бозорни талаб ва таклифнинг ўзгаришига автоматик равишда мослаштиришни чеклайдиган ҳукумат томонидан белгиланган энг кам иш ҳақи мавжуд.
Меҳнат бозорининг фаолияти касаба уюшмалари ва хўжалик бирлашмалари билан ҳам боғлиқ. Касаба уюшмалари жамоа шартномасини тузишда иш ҳақининг стандарт ставкаларини белгилаб, чекланган меҳнат таклифи орқали иш ҳақи даражасига таъсир кўрсатишга ҳаракат қилмоқда.
Бироқ, касаба уюшмаларига кўпинча йирик ишлаб чиқариш фирмалари қарши туради. Иккинчиси иш ҳақини рақобатбардош мувозанат ставкасидан пастроқ қилиб белгилашга интилади ва касаба уюшмаси қандайдир ортиқча мувозанатли рақобат ставкасини талаб қилади. Курашнинг натижаси бу икки томоннинг кучига боғлиқ. Агар фирма шаҳар ташкил этувчи(мега) корхона бўлса, меҳнат бозорида монопсоник ҳокимият пайдо бўлиши мумкин. Ва фақат у ишчи кучига талабни намоён қилади.