Mendeleyevning davriy qonuni

Radioaktiv yemirilish turlari.
Radioaktiv yemirilishning asosan 4xili bor: 1) a-yemirilish, 2) β^- -yemirilish, 3) β⁺ -yemirilish, 4) elektronning yadroga qulashi
α-yemirilishda atomdan He yadrosi chiqib ketganligi sabab massa 4, zaryad esa 2 birlikka kamayadi.
β^- -yemirilishda neytron protongga aylanishi natijasida element atom yadrosidan elektron chiqib ketadi, natijada massa o’zgarmaydi, zaryad esa bir birlikka ortadi.



β⁺ -yemirilish(pozitron) yemirilishda proton neytronga aylanishi natijasida element atom yadrosidan pozitron chiqib ketadi, natijada massa o’zgarmaydi, lekin zaryad bir birlikka kamayadi:


elektronning yadroga qulashida esa yadroga eng yaqin ya’ni birinchi qavatdagi elektronning yadrodagi protonga birikishi natijasida, proton neytronga aylanadi. Bunda massa o’zgarmaydi, zaryad esa bir birlikka kamayadi:
yoki qisqacha

D.I. Mendeleyevelementlar davriy sistemasidagi ko‘pchilik kimyoviy elementlar barqaror izotoplardan tarkib topgan. Ba’zi elementlarda barqaror izotoplar bilan birga uzoq vaqt yashaydigan radioaktiv izotoplari ham bo‘ladi. Bularga kaliyni 40, rubidiyni 87 va indiyni 115 izotoplarini misol keltirish mumkin. D.I. Mendeleyev davriy sistemasida urandan keyin turgan (transuran) elementlari radioaktiv hisoblanadi. Ular turg‘un izotoplarga ega emas. Yadro parchalanishi hodisasi hisobiga bunday elementlar atomlari nisbatan turg‘un atomga aylanadi. Atom yadrolarining bo‘linishi ularga elementar zarrachalar, ko‘proq neytronlar ta’sirida bo‘ladi. Uran – 235 yadrosining bo‘lishini quyidagicha yozsa bo‘ladi:

Yadro reaksiyalarida neytronlarni ta’sir ettirish orqali barcha transuran elementlarining izotoplarini olish mumkin. Ana shu usullarda 118-elementgacha bo‘lgan transuran elementlar izotoplari olingan.