Menejmentdagi muammolar va istiqbollar

d. Rag'batlantirish tizimi
Ko'pgina yozuvchilar iqtisodiy tadbirkorlikning to'g'ri maqsadlarini batafsil muhokama qiladilar (Zapalska,
1997a va b, Jarillo, 1989; Wilson, 1980; Lansberg va boshqalar, 1988; Taylor, 1997). Ushbu maqsadlar individual
yoki ijtimoiy bo'lishi mumkin. Qonuniy individual maqsadlar shaxsiy va oila ehtiyojlarini qondirishni o'z ichiga oladi.
Omon qolish uchun zarur bo'lgan minimal pul topish aslida burchdir. Kelajakni ta'minlash uchun jamg'arma va meros
qoldirish istagi ham samarali mehnatning to'g'ri yakuni sifatida tan olinadi (Hannan va Freeman, 1977; Braun, 1991;
Gnyawali va Fogle, 1994). Miqdoriy jihatdan hech qanday maksimal belgilanmagan bo'lsa-da, bu ehtiyojlarni
qondirishda mo''tadillikka urg'u beriladi. Moderatsiya odatda isrofgarchilik va islom dini tomonidan taqiqlangan tovarlar
va xizmatlarga xarajat qilish kabi salbiy tushunchalarga tayangan holda belgilanadi. Hashamatli hayotga berilish va
o'zini ko'rsatishga intilish qoralanadi. Islom bo'sh vaqt sinfining ko'zga ko'rinadigan iste'moliga toqat qilmaydi.
Nazariy jihatdan, bu islomiy rag'batlantirish tizimini boshqa rag'batlantirish mexanizmlaridan ajratib
turadigan istalgan harakatlar uchun mukofot sifatida bevosita shaxsiy moddiy daromadning yo'qligi. Insonni har qanday
iqtisodiy faoliyatga undaydigan asosiy kuch Allohning roziligini ta'minlash sifatida ko'rsatilgan. Shaxsiy mamnuniyatga
faqat Xudoni rozi qilish orqali erishish mumkin. Xudoga ma'qul keladigan ishlar, o'z-o'zini qoniqtiradigan ishlarni o'z
ichiga olishi mumkin. Agar barcha ishlar Allohga Uning qonunlari asosida xizmat qilish orqali unga yaqinlashish niyatida
amalga oshirilsa, inson bu dunyoda ham, oxiratda ham mukofot oladi.
c. Mulk huquqlari
Iqtisodiy tadbirkorlikka oid asarlarda “Alloh yo‘lida jihod qilish” iborasi bilan jamlangan ijtimoiy maqsadlarga
katta ahamiyat beriladi. Ochlik, qashshoqlik, kasalliklarga barham berish,
Xasis va hirsli odam oxiratda savobga ega bo'lishi uchun rahm-shafqatli, saxovatli va saxovatli bo'lib qayta
tug'ilishi kerak. Ilohiy rag'batlantirish tizimiga urg'u, daromaddan voz kechish va hatto shaxsiy boyliklarini kamaytirish
evaziga boshqalarga foyda keltirish va boyitishga qaratilgan. Dunyoviy moddiy rag'batlantirishdan farqli o'laroq, ilohiy
rag'batlantirish tizimi "yaxshi" islomiy insonni moddiy boyliklarini kamaytirib, qisqa muddatda jazolaydi. Oqibatda u
dunyo boyligining ko'payishi bilan to'lanishi mumkin va u oxiratda albatta najot va abadiy saodatga erishadi. Islom
dunyoviy mashg‘ulotlarni, moddiy farovonlikka intilishni maqsad sifatida ma’qul ko‘rmas, oxiratda najotga erishish
vositasi sifatida bu dunyoda ma’naviy izlanishlarga katta ahamiyat beradi.
Islomning mulkka egalik tushunchasi yer yuzidagi barcha narsalarga nisbatan Xudoning mutlaq, tabiiy va
ilohiy egalik huquqiga asoslanadi. Haqiqiy mulk Allohnikidir va inson o'zi javobgar bo'lgan mol-mulkni omonatda,
belgilangan qoidalarga muvofiq saqlaydi. Mulkni sotib olish, shuningdek, undan foydalanish va tasarruf etish
chegaralangan bo'lib, mulkchilikda belgilangan me'yorlarga amal qilish kerak. Falsafiy ma'noda inson mutlaq egasi
bo'la olmaydi, chunki hamma narsaga, jumladan, insonning o'ziga ham egalik qilish Xudoga tegishli. Modomiki inson
Alloh taoloning omonatiga loyiq bo‘lsa, inson Allohning mulkidan foydalanish va afzalliklardan bahramand bo‘lishga
haqli.
Islomda xususiy mulkdan tashqari davlat mulki ham tushunchadir. Islomdagi jamoat mulki deganda barcha
insonlar teng huquqli bo'lgan Xudo tomonidan yaratilgan tabiiy boyliklar tushuniladi. Shaxslar bunday resurslardan
o'z ehtiyojlariga qarab foydalanishlari mumkin. Har bir shaxsning foydalanish huquqi, agar u boshqalarning teng
huquqliligini buzmasa, qonuniydir. Islom davlatining roli nazorat va vasiylik bo'lishi kerak. Ba'zi yozuvchilar er va
boshqa tabiiy resurslarning ijtimoiy egaligi tarafdori bo'lib, xususiy mulkni iste'mol buyumlari bilan cheklaydi
(Broakhouse, 1976; Carland va boshq., 1984; Chen va boshq., 1998; Daily va Dollinger, 1992).