Merkantalizm va xozirgi zamon reja

Merkantalizm va xozirgi zamon

REJA

• Yevropada proteksionizmning tiklanishi
• Merkantilizmni qaytadan qullash
• XX asrda davlat monopolistik kapitalizm

Angliyada proteksionizm, Fransiyada kontinental qama va nemis tarixiy maktabi vujudga kelishi bilan merkantilizm goyalari yana tilga oiina boshlandi. Awal Rosher va Shmoller, sungra ularning ingliz izdoshlari Kanningem va Eshlilar merkantilizm goyalarmi tuIa ratsional va ma'lum istak-natijalariga erishuvda, masalan, milliy avtarkiya va davlat hokimiyatini kuchaytirishda yaroqli siyosat deb qaradilar. A.Smit mashhur asarining bir joyida «Mamlakat xavfsizligi farovonlikdan muhimroq» deb yozish bilan shunday nuqtayi nazarni ilgari surdiki, unga kura merkantilistlar jiddiy qabul qilinishi kerak edi.

Angliyada proteksionizm, Fransiyada kontinental qama va nemis tarixiy maktabi vujudga kelishi bilan merkantilizm goyalari yana tilga oiina boshlandi. Awal Rosher va Shmoller, sungra ularning ingliz izdoshlari Kanningem va Eshlilar merkantilizm goyalarmi tuIa ratsional va ma'lum istak-natijalariga erishuvda, masalan, milliy avtarkiya va davlat hokimiyatini kuchaytirishda yaroqli siyosat deb qaradilar. A.Smit mashhur asarining bir joyida «Mamlakat xavfsizligi farovonlikdan muhimroq» deb yozish bilan shunday nuqtayi nazarni ilgari surdiki, unga kura merkantilistlar jiddiy qabul qilinishi kerak edi.

Bu munosabat merkantilizm davridagi bosh masalalardan biriga oydinlik kiritishga imkon berdi: davlat qurilishining maqsadi qushni davlatlar iqtisodiy kuch-qudratini pasaytirish hisobiga ham erishiladi, bunda ushbu davlat qudratining oshishi ruy beradi. Lokkning fikricha, bu shunday ruy beradi «boylik» oltin va kumushning kupliginigina anglatmaydi, balki boshqa davlatlarnikidan ortiqroq buladi. Haqiqatan ham, kupchilik merkantilistlar shunday nuqtayi nazarni himoya qilganlarki, unga kura millatiaming iqtisodiy manfaatlari antagonistik, ya'ni qarama-qarshidir, guyoki dunyoda cheklangan miqdordagi resurslar mavjud, ularni esa bir davlat ikkincbi davlat hisobiga olishi mumkin.

• Bu munosabat merkantilizm davridagi bosh masalalardan biriga oydinlik kiritishga imkon berdi: davlat qurilishining maqsadi qushni davlatlar iqtisodiy kuch-qudratini pasaytirish hisobiga ham erishiladi, bunda ushbu davlat qudratining oshishi ruy beradi. Lokkning fikricha, bu shunday ruy beradi «boylik» oltin va kumushning kupliginigina anglatmaydi, balki boshqa davlatlarnikidan ortiqroq buladi. Haqiqatan ham, kupchilik merkantilistlar shunday nuqtayi nazarni himoya qilganlarki, unga kura millatiaming iqtisodiy manfaatlari antagonistik, ya'ni qarama-qarshidir, guyoki dunyoda cheklangan miqdordagi resurslar mavjud, ularni esa bir davlat ikkincbi davlat hisobiga olishi mumkin.