Metal asosidagi kompozitsion materiallar Tayanch so'zlar: matrisa, bikrlik, muatahkamlik, tola, dispers

Andijon mashinasozlik instituti 2-bosqich MMT yo`nalishi 52-21-guruh talabasi Dehqonov SHOXJAHONNING kompozitsion materiallar fanidan mustaqil ishi

Metal asosidagi kompozitsion materiallar

Tayanch so'zlar: matrisa, bikrlik, muatahkamlik, tola, dispers.

Metal matritsaga ega bo’lgan kompozitsion materiallarning ishlash xususiyatlari, olovbardoshligi, bikrligi, solishtirma mustahkamligi metal va qotishmalardan ustun turadi. Bu yerda matritsa bilan to’ldiruvchi yuzasi orasida fizik – kimyoviy jarayonlar natijasida sodir bo’ladi. Bu unumli universal texnologiyani izlab topish hamda kompozitsion materialning tarkibini tanlash imkoniyatini yaratadi. Toʻldiruvchi elementlarning yangi turlarini ko’paytirish kompozitsion materiallarning mustahkamligini oshiradi.Odatda tola va simlarning uzunligi diametridan o’n martalab katta bo’ladi.

Kompozitsion materiallar - oʻzaro uncha taʼsirlashmaydigan, kimyoviy jihatdan har xil boʻlmagan komponent (aralashma) larning hajmiy birikishidan hosil boʻladigan va komponentlar bir-biridan aniq chegara bilan ajralib turadigan materiallar. Har qaysi komponentning eng yaxshi xossalari (mustahkamligi, yeyilishga chidamliligi va boshqalar)ni oʻzida mujassamlashtirganligi uchun Kompozitsion materiallar ularning hech biriga xos boʻlmagan koʻrsatkichlar bilan ifodalanadi. Odatda, Kompozitsion materiallar plastik (metall yoki nemetall — anorganik yoki organik) asos yoki matritsa hamda qoʻshilmalar: metall kukunlari, tolalar, ipsimon kristallar, yupka payraha, gazlama va boshqalardan iborat boʻladi. Kompozitsion materiallar turlari: tolali (tolalar yoki ipsimon kristallar bilan mustahkamlangan); dispersion-zichlangan (dispers zarralar bilan mustahkamlangan) va qatlamli (turli xil materiallarni presslab yoki prokatlab olingan).

Kompozitsion materiallar tayyorlashning muhim texnologik usullari: armaturalovchi (mustahkamlovchi) tolalarga matritsa materiali shimdirish; mustahkamlagich va matritsa lentalariga press-qolipda shakl berish; komponentlarni sovuqlayin presslab, keyin qovushtirish; mustahkamlagichga matritsani purkab, keyin qisish; komponentlarning koʻp qatlamli lentalarini diffuziya usulida payvandlash; armaturalovchi elementlarni matritsa bilan birga prokatkalash va h.k. Kompozitsion materiallar aviatsiya, kosmonavtika, raketasozlik, avtomobil sanoati, mashinasozlik, kon-ruda sanoati, qurilish, kimyo sanoati, toʻqimachilik, qishloq xoʻjaligi, uy-roʻzgʻor texnikasi, radiotexnika, energetika, quvur ishlab chiqarishda va boshqa tarmoqlarda qoʻllaniladi.

Alyuminiy asosidagi kompozitsiyalarda 0.15 mm diametrli po’lat sim armatura sifatida qo’llanilganda mustahkamlik (STv) 3600 mpa ga yetadi. Ya’ni bu alyuminiyning mustahkamligidan bir necha o’n marta ko’pdir. Alyuminiy asosidagi kompozitsiyalarni bor tolalari bilan to’yintirilganda uning elastiklik moduli ham ortadi. Alyuminiy va titan asosidagi tolasimon qo’shimchalarga ega bo’lgan kompozitsiyalar ko’proq samolyotsozlik va kosmik kemasozlikda keng qo’llaniladi. Chunki bu soxada materialning solishtirma mustahkamligi muxim axamiyatga ega. Bunday materiallar mashinasozlkda, kimyo sanoati va boshqa soxalarda ham ko’plab ishlatiladi. Strukturaviy materiallar, asosan, yuk ko'taruvchi tuzilmalar - nurlar sifatida ishlatiladigan shaklli prokat mahsulotlari bilan ifodalanadi, bu uzun mahsulotlar deb ataladi. Assortiment dumaloq nurlar bilan ifodalanadi; kvadrat nurlar; to'rtburchaklar nurlar; burchakli izolateral bo'lmagan nurlar; burchakli teng yonli nurlar; kanallar; I-nurlari; tee nurlari. Ushbu mahsulotlar konstruktiv po'latlardan yasalgan. Tom yopish materiallariga qora tom yopish po'lati, galvanizli po'lat, po'lat plitkalar, shuningdek, profil plitalari va alyuminiy plitalar kiradi. Po'latning qalinligi 0,5-0,8 mm oralig'ida, plitalarning o'lchamlari 420 x 710 - 710 x 1420 mm.

Ko'pgina kompozitlar mexanik xususiyatlarida an'anaviy materiallar va qotishmalardan ustundir, xususiyatlari va ayni paytda ular engilroq. Foydalanish kompozitlar odatda mexanik xususiyatlarini saqlab qolish yoki yaxshilash bilan strukturaning og'irligini kamaytirishga imkon beradi. Alyuminiy oksidi asosidagi kompozit keramik materiallar erish nuqtasi yuqoriroq jarayon haroratida qo'llanilishi mumkin Slikat keramika. Bunday materiallar mavjud yuqori qattiqlik, buning natijasida ular aşınmaya bardoshli qismlarni ishlab chiqarish uchun ishlatilishi mumkin Galvanizli po'lat bir qator ijobiy xususiyatlar bilan tavsiflanadi - parvarishlash, bo'yash va hokazolarga bo'lgan ehtiyoj yo'qoladi (qora har 2-3 g ga bo'yalgan). Alyuminiy materiallar yuqori chidamlilik, yumshoqlikka ega. Kamchiliklari yuqori narxni o'z ichiga oladi. Mahkamlash materiallari - sim, sim to'r, mixlar, vintlardek, murvat va yong'oqlar, perchinlar, shtapellar va boshqalar. Mahkamlagichlarni ishlab chiqarishda kam uglerodli va qotishma po'latlar, duralyuminlar va mis qotishmalari (guruch, bronza) ishlatiladi.

Mavzu yuzasidan savollar:

Mavzu yuzasidan savollar:

• Metall asosidagi kompozitsion materiallar deb nimaga aytiladi.
• Metall asosidagi kompozitsion materiallar turlar.
• Kompozitsion materiallar tayyorlashning muhim texnologik usullari qanday.
• Alyuminiy asosidagi kompozitsiyalar qaysi sohalarda ishlatiladi.