Metallurgiya shlaklardan sement klinkeri

www.scientificprogress.uz
 
Page 71
bo'ladi. Ba'zi hollarda shlaklarda Ti, B, V oksidlari va boshqa bir qator birikmalar 
mavjud. Shlak tarkibiga kiradigan oksidlar uch guruhga bo'linadi: kislotali (SiO
2
, P
2
O
5
, 
SO
3
, SO
4
), ular mos ravishda silikatlar, fosfatlar va asosiy oksidlar bilan sulfatlar hosil 
qiladi; kislota oksidlari bilan mos keladigan tuzlarni hosil qiluvchi asosiy (CaO, MgO, 
FeO); amfoterik (Al
2
O
3
), u boshqa komponentlarning tarkibiga qarab ham kislotali, ham 
asosli kabi harakat qiladi. Shlaklarda eng muhim kislotali oksid SiO
2
hisoblanadi.
Metallurgiya shlaklari odatda asosiy oksidlarning SiO
2
bilan qotishmalari bo'lib, 
ular asosan silikat birikmalaridir va shuning uchun ular ba'zan SiO
2
tarkibidagi kislorod 
atomlari sonining asosiy oksidlarga kiritilgan kislorod atomlari soniga nisbati bo'yicha 
tasniflanadi. CaO/SiO
2
nisbati yuqori o'choq shlaklarini tavsiflash uchun keng 
qo'llaniladi. Ammo shlakdagi Al
2
O
3
va MgO ning sezilarli miqdori tufayli (CaO + 
MgO) / SiO
2
nisbatlari ham qo'llaniladi; (CaO + MgO)/(SiO
2
+ Al
2
O
3
) va boshqa 
tizimlar esa murakkabroq hisoblanadi.
Ko'p komponentli tizimning xususiyatlarini o'rganish katta qiyinchiliklarni 
keltirib chiqaradi, shuning uchun bunday tizim shartli ravishda uch yoki to'rt 
komponentli tizimga qisqartiriladi. Uch komponentli tizimni o'rganish natijalari unga 
boshqa komponentlarning ta'siri to'g'risidagi ma'lumotlar bilan to'ldiriladi. Metallurgiya 
shlaklari eritilgan metallning turlariga ko'ra dona, o'choqli, konvertorli, elektr po'lat 
erituvchi, ferroqotishma, gumbazlilarga bo'linadi. Ularni ikki guruhga birlashtirish 
mumkin: birlamchi metallurgiya jarayonlarining shlaklari - domna va temir-qotishma, 
ikkilamchi jarayonlarning shlaklari - po'lat quyish va gumbaz.
Sinovdan oldin texnologik namuna standart usul bo'yicha tayyorlangan. 
Maydalashdan oldin mineralogik tahlil uchun rudadan namunalar, yarim miqdoriy 
spektral, kimyoviy va fazaviy tahlillar uchun oʻrtacha namunalar olindi. Tebinbuloq 
konidan olingan namunalarning o‘rtacha ruda namunasini kimyoviy tahlil natijalari 1-
jadvalda keltirilgan.