Metamarfozni umrtqasiz hayvonlar uchun ahamiyati

Toʻliq metamarfoz bilan rivojlangan hasharot lichinkasining xillari.

A-don vizildoq qoʻngʻizi, Б-oltonkoʻz, В-don qoʻngʻizi, Г-filtumshuq qoʻngʻizi, Д-chivin, Е-karam kuyasi, Ж-rais arrakashining soxta qurti.
Jumladan oʻlaksaxoʻr va goʻngxoʼr qoʻngʻizlar koʻpchilik pashshalarning qurtlari, hayvonlarning murdalari va tezagi bilan oziqlanadi.
Ayrim hasharotlarning lichinkalik davri bitta emas bir nechta boʻlishi ham mumkin. Bunday rivojlanish gipometamar-foz deyiladi. Malxamchi qoʻngʻizlarning tuxumdan chiqqan lichinkasi lichinkalik davrini 3 bosqichda oʻtaydi:
1-bosqichda u chigirtkalarning tuproq ichidagi tuxumchasini qidirib ,uning ichiga turib oladi va u yerda bu bosqichning 2-dav-riga oʻtadi.Bu davrda lichinka chigirtka tuxumlari bilan oziqlanadi.Bu esa chigirtkalarning sonini haddan tashqari koʻpayib,tabiatga zarar berishini oldini oladi.Yana hasharotlar orasida bur-galar,bitlar va koʻpchilik ikki qanotlilar (chivinlar , iskabtoparlar , pashshalar) va ayrim qandalar qon soʻrib odam va hayvon-larni bezovta qiladi , hayvonlarning maxsul-dorligini keskin kamayib ketishiga sabab boʻladi.Hasharotlar orasida boʻkalar endo-parazit hisoblanadi.Ularning lichinkalari uy hayvonlarining terisi ostida , nafas olish yoʻllarida va oshqozonida parazitlik qiladi. Boʻkalar uy hayvonlarig katta ziyon yetka-zadi.Endoparazitlar orasida turli zararku-nandan hasharotlarning tuxumlari va qurtlari tanasida parazitlik qiladigan yaydoqchivinlarning parazitlari foydali hisoblanadi. Ularni qishloq xoʻjaligida zararkunandalarga qarshi biologik usulda kurashishda foydalaniladi.

Tugallanmagan matamarfozda 3 boaqich mavjud :

1. 
   Tuxum bosqichi
   
2. 
   Lichinka bosqichi
   
3. 
   Kattalar bosqichi
   

Tugallanmagan oʻzgarish orqali rivojlanadi-gan hasharotlarda tuxumdan chiqqan lichinka va voyaga yetgan hayvonning yashash tarzi va tuzilishi jihatidan oʻxshash boʻlib,oʻzgarish faqat boshlangʻich qanotlari-ning asta sekin oʻzgar ishidan iborat

(kunliklar , ninachilar , suvaraklar , chigirtkalar , teng qanotlilar ,yarim qattiq qanotlilar , beshiktervatarlar,bitlar),chala oʻzgarish bilan rivojla-nishning ham 2 ta tipi mavjud:

• 
  Gipomorfoz.
  
• 
  Gipemorfoz.
  

Birinchi yoʻl bilan rivojlanadigan hayvonlar lichinkasi jussasining kichikligi , baʼzi organlarining rivojlanmaganligi bilan jinsiy voyaga yetgan formasidan farq qiladi.
Ikkinchi yoʻl bilan rivojlangan hayvonning lichinkalik davri uzoq vaqt davom etadi.
Chala oʻzgarish bilan rivojlanadigan hasharotlardan ninachilar lichinkasi va oʻzi yirtqich boʻlib, suvda voyaga yetgan ninachi esa havoda zararkunanda va qon soʻruvchi hasharotlarni qirib foyda keltiradi.Ninachi-larning lichinkalari -chivinlar ,kunliklar va boshqa suvda yashaydigan lichinkalarni qirib biofiltirlik vazifasini ham bajaradi.

Toʻgʻri qanotlilar turkumi vakili chigirtka va temirchaklar esa ochkoʻz ,oʻtxoʻr hayvonlar boʻlib ,qishloq xoʻjaligiga hatta zarar keltiradi.

Termitlar va qandalar ham tabiatda zararkunanda hasharotlar sirsiga kiradi.

Xulosa

Xulosa qilib aytish mumkinki , metamarfoz orqali rivojlanish umrtqasizlarda avlodlar almashinu-vining uzluksiz taminlanishining garovidir.

Shuningdek,metamarfoz orqali rivoj-lanish natijasida postembrional davr bosqichlarida lichinka ,(gʻumbak)qurt va gʻumbaklik tabiatda ahamiyatga molik roʻl oʻynaydi. Biosferada, yashash uchun kurash , tuproq hosil boʻlishi,tabiiy sanitarlik roʻli va boshqa ahamiyatlari bilan tabiatda birmuncha foyda keltiradi.Hasharotlarning va barcha metamarfoz bilan rivojlanuvchi organizmlarning tabiatda koʻpayishi oʻsimliklar va urugʻlarni dunyoning barcha burchaklarida tarqalishiga sabablardan biri boʻlib xizmat qiladi.Metamarfozning tarmoqlari boʻl-gan turli xildagi moslanishlar esa turlar hilma xilligoni taʼminlaydi.


FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
Ochil Mavlonov
Shukur Xurramova
Zarif Norboyev
"Umurtqasizlar Zoologiyasi"