Методические указания по выполнению

5. Tortish rejimida poezdning solishtirma tezlashtiruvchi kuchlari (pri i = 0) hisobi va ularni qurish

Poezdning harakatlanish tengligini echish uchun tortish, salt yurish va tormozlash rejimlarida poezdga ta'sir etuvchi solishtirma tezlashtiruvchi va sekinlashtiruvchi kuchlarni bilish zarur. Solishtirma, ya'ni poezd og‘irligining birligiga oid kuchlardan foydalanish poezdning harakatlanish tengligini echishni soddalashtiradi.

Poezdning to‘g‘ri chiziqli gorizontal yo‘l bo‘ylab tortish rejimida harakatlanishida solishtirma tezlashtiruvchi kuchlar f_u solishtirma tortish kuchi hamda harakatlanishga nisbatan asosiy qarshilikning solishtirma kuchi w₀ o‘rtasidagi ayirma sifatida quyidagi formula yordamida aniqlaymiz.
V=0 km/s uchun,
N/kN, (12)
bu erda w₀ – poezd harakatlanishiga nisbatan asosiy solishtirma qarshilik bo‘lib, quyidagi formula yordamida topamiz:
V=0 km/s uchun,


N/kN, (13)

Hisob natijalarini 4-jadvalga kiritamiz.

4-jadval

Poezdning solishtirma tezlashtiruvchi kuchlari. m_c = 2500 t

Ish tartibi	V, km/s	w0, N/kN	Fk, kN	fy, N/kN
Razgon	0 10 20 30 40 Vp=49	1.9 2 2.2 2.4 2.7 3	339 308 292 274 262 245	13 11.6 10.8 10 9.38 8.5
NV	V1=50 60 70 80 90 100 110	3.2 3.5 4 4.6 5.2 5.9 6.6	230 135 90 72 50 38 31	7.8 3.8 1.7 0.8 -0.3 -1.2 -1.7
OV1	V1=50 V2 =53 60 70 80 90 100 110	3.2 3.4 3.5 4 4.6 5.2 5.9 6.6	268 228 175 123 90 73 62 60	9.5 7.7 5.4 3.1 1.5 0.5 -0.2
OV2	V2=53 V3=57 60 70 80 90 100 110	3.2 3.4 3.5 4 4.6 5.2 5.9 6.6	267 262 211 150 103 80	9.3 9 7 4.2 2 0.8 0.9 0.24
OV3	V3=57 60 70 80 90 100 110	3.4 3.5 4 4.6 5.2 5.9 6.6		9 7.8 5 3 1.6 0.8 0.2

4-jadvalga ko‘ra solishtirma tezlashtiruvchi kuchlar diagrammasi f_y(V) salt yurish va xizmat tormozlanishdagi solishtirma sekinlashtiruvchi kuchlar bilan birgalikda bitta grafikda tuzamiz. (2-rasmga qarang).

5-jadval

Tortish hisoblarini bajarish uchun tavsiya qilinadigan masshtablar

Kattaliklar	Tortish hisoblari uchun	Tormoz masalalari uchun
	2	2
Kuchlar: 1 N/kN - mm Tezliklar: 1km/s - mm Yo‘l: 1 km - mm Doimiy qiymat: , mm Vaqt: 1 daq - mm	6 1 20 30 10	1 1 120 - -

6. Salt yurish va tormozlash rejimlarida poezdning solishtirma sekinlashtiruvchi kuchlari hisobi va ularni qurish

Salt yurishda solishtirma sekinlashtiruvchi kuchlar quyidagi formula orqali topamiz, N/kN

N/kN, (14)

bu erda w_x – toksiz elektrovoz harakatlanishiga nisbatan solishtirma asosiy qarshilik bo‘lib, u quyidagi formula yordamida aniqlanadi

V=0 km/s uchun,


w_x = 2,4 + 0,011·V+ 0,00035·V²=2.4+0.011*0+0.00035*0²=2.4 N/kN, (15)

Hisoblar 0, 10, 20, 30 va h.k. km/s tezliklari uchun bajaramiz.

Tezkor tormozlashdagi (havo tormozlari yordamida) solishtirma tormoz kuchlari keltirilgan formula orqali topiladi:
V=0 km/s uchun,


b_T = 1000J_kr =1000*0.27*0.35=96.71 N/kN, (16)
bu erda J_kr – kolodkaning bandajga ishqalanish hisobiy koeffitsienti bo‘lib, quyidagi formula orqali aniqlanadi (cho‘yanli standart kolodkalar uchun):


(17)


- hisobiy tormoz koeffitsienti.

PTR ga muvofiq yuk poezdlarining 20% gacha bo‘lgan tushish nishabliklarida elektrovozning tormoz kuchi va uning og‘irligi hisoblarda qabul qilinmaydi. SHu bois yuk poezdi uchun quyidagi hisob bajariladi:

(18)

Hisobiy bosishlar yig‘indisi kolodkalarning 69 kN ga teng har bir g‘ildirak juftligiga hisobiy bosilishidan kelib chiqib aniqlaymiz.

Tarkibdagi o‘qlar soni n_osey tarkib og‘irligi, turli vagonlarning berilgan og‘irligi hamda ularning foizli nisbatidan kelib chiqib aniqlaymiz.
Tarkibdagi o‘qlar soni



Bizning misolda
(19)

Olingan kattalik eng yaqin katta juft songacha yaxlitlaymiz.

Hisob natijalari 6-jadvalga kiritamiz.
6-jadvaldagi ma'lumotlar asosida tanlangan masshtablarda tezlashtiruvchi va sekinlashtiruvchi kuchlar grafigida egri chiziqlar 0,5b_T + w_0x = f(V) quramiz. (3-rasm).
6-jadval
Salt yurish va tormozlashda solishtirma sekinlashtiruvchi kuchlar

V, km/s	w0x, N/kN	bT, N/kN	0,5 bT, N/nN	f3e = bT + w0x, N/kN	f3e =0,5 bT + w0x N/kN
0	0.93	95	47.5	95.9	48.3
10	1	69.5	35	70.5	35.7
20	1.1	56.8	28.4	58	29.5
30	1.2	49	24.6	50.5	25.8
40	1.3	44.2	22.1	45.5	23.4
50	1.5	40.6	20.3	42.1	21.8
60	1.7	37.9	18.9	39.6	20.6
70	2	35.8	17.9	37.7	19.8
80	2.1	34	17	36.3	19.2
90	2.4	32.7	16.3	35.2	18.8
100	2.	31.6	15.8	34.3	18.5
110	3	30.6	15.3	33.7	18.3

III. TORMOZ MASALASINI ECHISH VA HARAKATLANISH EGRI CHIZIQLARINI QURISH


7. Tormoz masalasini echish

Ushbu kurs ishida poezdlar harakat xavfsizligi shartlari bo‘yicha turli qiyaliklarda ruxsat etilgan harakatlanish tezligini aniqlash uchun tormoz masalasi (4-rasm) echamiz. Bundan avvalgi amalda hisoblab topilgan tezkor tormozlashdagi sekinlashtiruvchi kuchlar ta'sirida poezd istalgan qiyalikda berilgan tormoz yo‘li chegarasida to‘xtatilishi lozim.

Poezdning tormoz yo‘li tayyorlov S_n va amaldagi S_d tormoz yo‘llaridan tashkil topgan.
Kurs ishida amaldagi tormoz yo‘li, poezdning i = 0, i = - 6‰ i = - 12‰ uchun 0,5 b_T + w_0x = f(V) egrisi bo‘ylab tezkor tormozlanishi holatida grafik usul yordamida aniqlaymiz.
Poezdning tormoz kuchi mashinist tomonidan kran dastagini tormoz holatiga buraganidan so‘ng darhol vujudga kelmaydi. Poezdning tormoz magistrali bo‘ylab havo to‘lqinining tarqalishi, havo taqsimlagichlarning ishga tushishi, tormoz dastakli uzatmaning hamda tormoz kolodkalarining bandajlar tomonga harakatlanishi, shuningdek kolodkalarni belgilangan kattalikkacha bosishni ko‘paytirish uchun vaqt talab etiladi. Bunda poezd oldi qismidagi vagonlarning tormozi orqa tomondagi vagonlar tormoziga nisbatan tezroq ishga tushadi. Hisob-kitoblarni soddalashtirish uchun muayyan vaqt t_P ichida tormozlarning tayyorgarlik davrida poezd salt yurishda harakatlanadi, so‘ngra uning barcha tormozlari yoqilib, tormozlanish boshlanadi.
Tormozlarning tayyorgarlik davrida poezd o‘rtacha harakatlanish tezligi va tayyorgarlik vaqtiga bog‘liq bo‘lgan muayyan yo‘lni bosib o‘tadi. Tormozlarning tayyorlanishi davri mobaynida poezdning tikkalik yoki gorizontal yo‘l bo‘ylab harakatlanishida uning tezligi pasayadi hamda tik qiyalikdan tushishda – ortadi. Hisob-kitoblarda ushbu tezlik shartli ravishda tormozlanishning boshidagi tezlikka teng doimiy qiymat sifatida qabul qilinib, uning o‘zgarishi tushish qiyaliklarida tormozlashga tayyorgarlik vaqtining ortishi hamda ko‘tarilish qiyaliklarida ushbu vaqtning kamayishi bilan kompensatsiyalanadi.
SHundan kelib chiqib, tayyorgarlik (tormozoldi) yo‘li V = V_N = const da quyidagi formula yordamida aniqlaymiz.


m (20)
m

bu erda V_N=100 km/s,

t_N – soniyalarda hisoblanadigan tayyorgarlik vaqti bo‘lib, empirik formulalar orqali topamiz:
200 va undan kam o‘qli tarkib uchun


s (21)
s

Bu erda va boshqa kattaliklar poezdning tormozoldi yo‘li chegarasida harakatlanish tezligining o‘zgarishini kompensatsiyalash uchun formulalarga kiritilgan. Ularda:
i – ‰ da ifodalanadigan nishablik kattaligi