Metodikasi mengnarova qunduzning

O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY 

VA O'RTA MAXSUS 

TA'LIM VAZIRLIGI 

TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI 

319- GURUH MEHNAT TA’LIM 

YO'NALISHI 

3-KURS TALABASI 

TEXNOLOGIYA  FANINI O’QITISH 

METODIKASI  

MENGNAROVA QUNDUZNING 

14-VARIANT 

ORALIQ NAZORAT ISHI 

 

 

                                                                                         

Topshirdi :Q.Mengnarova 

                                                                                                                 Qabul qildi: X.Do’syorov  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

14 VARIANT 

 

1. Umumiy o‟rta ta‟limda mehnat fanining o‟quv dasturi. 

2. Mehnat fani “Texnologiya va dizayn” yo‟nalishining mazmuni. 

3.Mehnat fani “Servis xizmati” yo‟nalishining mazmuni. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.  Umumiy o‟rta ta‟limda mehnat fanining o‟quv dasturi.

 

 

O`quvchilar mehnat ta`limi faniga oid quyidagi bilim, ko`nikma va malakalarni 

egallashlari shart: 

- mehnat jarayoni haqida dunyoqarashga ega bo`lish;- umummehnat bilim, 

ko`nikma va malakalariga ega bo`lish;- kasb-hunarlar haqida umumiy 

tasavvurga ega bo`lish;- xalq xo`jaligi, ishlab chiqarish va xizmat ko`rsatish 

sohalari to`g`risida bilimlarga ega bo`lish;- turli materiallarga boshlang`ich 

badiiy ishlov berish ko`nikmalariga ega bo`lish;- milliy mehnat an`analari, urf-

odatlarini bilish;- buyumni texnologik xaritasini tayyorlash ko`nikmalariga ega 

bo`lish;Mazkur Davlat ta`lim standartida umumiy o`rta ta`lim maktablarida 

mehnat ta`limi va kasb tanlashga yo`naltirishning tayanch mazmuni hamda 

maktabni bitirgan o`quvchilarning mehnat va kasb tanlashga tayyorgarlik 

darajasining me`yorlari ifodalanadi. 

Ushbu standart umumiy o`rta ta`lim maktablari uchun mehnat ta`limi fanidan 

o`quv dasturi, darslik, qo`llanma va boshqa rasmiy me`yoriy materiallarni 

ishlab chiqish, o`quv-tarbiya jarayonini tashkil etish hamda ilmiy tadqiqotlar 

olib borish uchun asos sifatida xizmat qiladigan 

me`yoriy hujjatdirI. Mehnat ta`limining hamda kasblar bilan tanishtirish, ularda 

dastlabki 

mehnat ko`nikmalari va malakalarini, mehnatga qiziqish hamda 

mehnatsevarlikni shakllantirish, ularni mehnat va kasblarni qadrlashga, ularning 

ahamiyatini maqsadi va vazifalari Mehnat ta`limining maqsadi o`quvchilarni 

aqliy va jismoniy mehnat turlari, jarayonlari tushunishga o`rgatish, ongli 

ravishda kasb tanlashga tayyorlash orqali kasbgacha tayyorgarliklarini amalga 

oshirish hamda 

jamiyat va shaxs farovonligi yo`lida mehnat faoliyatiga qo`shilishlariga imkon 

beruvchi shaxsiy sifat va tafakkurlarini rivojlantirishdan iborat. Mehnat 

ta`limining vazifalari: turli ishlab chiqarish sohalari 

mazmuniga taalluqli dastlabki ma`lumotlarni o`rgatish, o`lchash tekshirish 

asboblaridan, ma`lumot manbalaridan foydalana olish, mehnat  amaliyotlarini 

bajarish, erishilgan mehnat natijalarni belgilangan talablar bilan taqqoslash 

orqali xulosa chiqarishga o`rgatish;  xalq xo`jaligining turli sohalarida 

ishlatiladigan texnika va texnologiyalar  to`g`risida bilimlar berish, inson 

faoliyatining turli sohalari bilan amaliy mehnat orqali yaqinroq tanishishlariga 

imkon yaratish; mexanizatsiyalashtirilgan va elektrlashtirilgan vositalar bilan 

ishlashni, texnologik bilim va malakalarni, mehnat qonunchiligi, 

xavfsizlik texnikasi, sanitariya-gigiyena qoidalari asoslarini; o`quvchilarni 

bozor iqtisodiyoti qonuniyatlari talablari asosida sifatli,raqobatbardosh iste`mol 

mollari, mehnat mahsulotlari yetishtirish va 

yetishtirilgan mahsulotlarni iste`molchilarga yetkazish vositalarini o`rgatish, ish 

boshqaruv (menejerlik) unsurlari, homiylik,ishbilarmonlik sifatlarini 

shakllantirish va rivojlantirib borish;o`quvchilar bilimga intilish va mehnatga 

muhabbat, mehnat kishisiga nisbatan hurmat hissini singdirish, ularni 

jamoatchilik, Vatanga sadoqat ruhida tarbiyalash; xalq hunarmandchiligi 

kasblarini o`rgatish orqali xalqning milliy 

 

ruhini, yashash tarzini, an`analarini tiklash va rivojlantirish. Milliy qadriyatlar, 

tarixiy yodgorliklar, xalq ustalarining boy merosini o`rgatish, ulardan o`z 

amaliy faoliyatlarida foydalanish ko`nikmalarini 

mustahkamlash; yangi ishlab chiqarish va axborot texnologiyalari, yangi 

texnika, jihozlarning qo`llanilishi sohalarini zamonaviy talablar darajasida 

hamda  jahon tajribalariga mos holda o`rganishlarini ta`minlash; 

turli sohalarga oid kasbiy faoliyat turlarida qo`llaniladigan asbobuskunalar, 

jihozlar, moslamalardan foydalanishni o`rgatish; o`quvchilarda umummehnat 

ko`nikma va malakalarini shakllantirish, 

ularning qiziqishi, qobiliyati, kasbiy moyilliklariga ko`ra, kasb-hunar turlarini 

tanlashga asos bo`ladigan sifatlarni, umummehnat madaniyatini shakllantirish 

va rivojlantirish. II. Boshlang`ich sinf o`quvchilarini tayyorgarlik darajasiga 

qo`yiladigan zaruriy talablar O`quvchilar qog`ozning ishlab chiqarishini texnik 

bosqichlari, ularning yaratilish jarayonlari to`g`risida ma`lumotga ega 

bo`ladilar,qog`oz bilan ishlash usullari, qog`oz turlari va ularning o`ziga xos 

xususiyatlari, qog`oz ishlab chiqarish yo`nalishi bo`yicha kasb egalarihaqida 

umumiy tushunchalarni, qog`oz turlaridan foydalanib, geometrik shakllar 

asosida qirqish, yelimlash, buklash usullarida turli o`yinchoqlar,hayvon va 

parrandalar, manzara, kompozitsiya hamda tabriknomalar tayyorlash malakasini 

egallash. Gazlama va tolali materiallar bilan ishlashda chok turlaridan 

namunalar, yumshoq o`yinchoqlar tikish hamda turli kiyimlarni ta`mirlash 

ishlarini bajarish. To`qish va uning turlari, asbobmoslamalardan 

xavfsizlik texnika qoidalariga rioya qilingan holda foydalanish. Xalq 

hunarmandchiligi yo`nalishi bo`yicha kashtachilikning eng sodda elementlarini 

tikish.O`quvchilarni ijodiy qobiliyatlarini texnik modellashtirish orqali 

rivojlantirish. Sodda turli texnikaviy moslamalarni yasash. O`quvchilarni loy 

yoki plastilin bilan ishlash ko`nikmalarini o`stirish. Plastilin va loydan turli 

o`yinchoqlar, haykalchalar yasash 

ko`nikmalarini egallash. Tabiiy materiallar bilan ishlash jarayonida 

o`quvchilarning tasavvuri, 

ijodiy qobiliyatini o`stirish, chiqindi va badiiy materiallardan turli qirqish, 

yelimlash, qo`zg`aluvchan va qo`zg`almas biriktirish usullari orqali hayvonlar, 

parranda, qushlar, uy-ro`zg`or buyumlari, qiziqarli 

o`yinchoqlar yasash ko`nikmasini egallash. Boshlang`ich sinf o`quvchilarida 

milliy badiiy qurish-yasash 

san`atining sodda elementlari asosida applikatsiya, mozaika usullaridan 

foydalanib, manzara, buyumlardan kompozitsiya qurish-yasash malakasini 

egallash. 

 

 

 

 

 

2.  Mehnat fani “Texnologiya va dizayn” yo‟nalishining mazmuni 

 

Texnologiya va dizayn elementlarini o’rgatish va texnologik tarbiya 

berishda umumta’lim maktabi o’quvchilarining kasbga erkin va mustaqil 

moslashuvining amaliy tizimi sifatida qaralishi lozim. Bunda har bir 

o’quvchiga oid xususiyatlarini hisobga olish, jamiyat 

manfaatlari nuqtai nazaridan ish o’rni bilan to’laqonli ta’minlash zarurati 

kabi motivlarni e’tiborda tutish lozim. Texnologiya va dizayn elementlarini 

o’rgatish va texnologik tarbiya berishdan asosiy maqsad makta ’quvchilarini 

ongli ravishda kasb egallashlarini ta’minlashdan iborat bo’lib, bu 

jarayon o’quvchining bo’lg’usi kasb faoliyati egasi sifatida shakllanishini 

nazarda tutadi hamda uning bozor iqtisodiyoti munosabatlariga moslashib 

o’z imkoniyatlariga mos kasbga moslashuviga ko’maklashadi. 

“Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” talablaridan kelib chiqqan holda, 

texnologiya va dizayn elementlarini o’rgatish va texnologik tarbiya berish 

sohasida mavjud bo’lgan xulosalar va tavsiyalarni amalda qo’llashga extiyoj 

tug’ilmoqda. Mazkur bitiruv malaka ishi mexnat ta’limida o’quvchilarga 

texnologiya va dizayn elementlarini o’rgatish va texnologik tarbiya berish 

borasidagi masalalar yechimini topishga qaratilgan.

 

Asosiy e’tibor mexnat ta’limida o’quvchilarga texnologiya va dizayn 

elementlari o’rgatish va texnologik tarbiya berish ishlarining xususiyatlari 

tahlili asosida tashkiliy pedagogic jixatlarini o’rganish, mazkur 

yo’nalishdagi ishlarni samarali tashkil etish yo’llarini aniqlash, 

umumiy o’rta ta’lim jarayonida ko’zda tutilgan ishlar mazmunini 

takomillashtirish vazifalarini hal qilish ko’zda tutilgan. Mazkur muammoni 

o’rganish jarayonida izlanish obyekti va predmeti, ishchi faraz va 

izlanish vazifalari aniqlandi. Bitiruv malaka ishining izlanish obyekti. 

Mexnat ta’limida o’quvchilarga texnologiya va dizayn elementlarini 

o’rgatish va texnologik tarbiya berish mashg’ulotlari jarayonidagi 

o’quvchilarning kasb egallashiga oid faoliyatlarini olindi. Bitiruv malaka 

ishining izlanish predmeti. Mexnat ta’limida o’quvchilarga texnologiya

 

va dizayn elementlarini o’rgatish va texnologik tarbiya berish mashg’ulotlari 

jarayonidagi umumta’limga oid tushunchalarini shakllantirishga qaratilgan 

o’quv maqsadlari elementlari olindi. Bitiruv malaka ishining izlanish 

maqsadi. Mexnat ta’limida o’quvchilarga texnologiya va dizayn 

elementlarini o’rgatish va texnologik tarbiya berish mashg’ulotlari 

jarayonida o’quvchilarga beriladigan bilim, ko’nikma va malakalarni 

yetkazilishini aniqlash va o’quvchilarga o’rgatish xamda texnologik tarbiya 

berishdan iborat. Ishchi faraz. O’quvchilarning umumta’lim maktabi mexnat 

ta’limi mashg’ulotlari jarayonida texnologiya va dizayn elementlarini 

o’rgatish va texnologik tarbiya berish ishlari samaradorligi yanada ortadi 

agarda:- texnologiya va dizayn elementlarini o’rgatish va kasb tanlashga 

yo’llash xamda texnologik tarbiya berish mashg’ulotlari mazmuni aniqlansa; 

-ushbu mazmunni DTS asosida tanlansa; -mashg’ulotlarni o’tish uslublari 

yangi pedagogik texnologiyalarga asoslansa; -texnologiya va dizayn 

elementlarini o’rgatish va kasb tanlashga yo’llash xamda 

texnologik tarbiya berish mashg’ulotlarida o’quvchilarni kasb egallashlariga 

yetarli sharoit yaratib berilsa 

3.Mehnat fani “Servis xizmati” yo‟nalishining mazmuni. 

 

 

Mehnat  ta`limi  fanidan  o`quvchilar  quyidagi  bilimlarga  ega  bo`lishlari 

kerak: mehnat ta`limi darslarida ish qurollaridan xavfsizlik qoidalari asosida unumli 

foydalanishni,  turli  bayramlarga  applekasiya  usulida  tabriknoma  tayyorlashni, 

duradgorlik, temirchilik asboblari haqidagi  ma`lumotni, qog`ozdan turli buyumlar 

maketi:  savat,  xo`roz,  qaldirg`och,  kabutar  yasashni  va  bezashni,  qorbobo 

ustaxonasida archa bezaklarini yasashni, to`g`ri to`rtburchak ichida applikasiyadan 

foydalanib, naqsh tuzishni bilish; gilamdagi naqsh elementlarini, kulolchilik kasbi 

haqida  ma`lumot,  pape-mashedan  kosa  yasashni,  oddiy  xamir  tayyorlashni, 

yumshoq o`yinchoq (3-4 qismdan iborat) tikishni, to`qish usullarini, kichik hajmda 

buyumlar  to`qish,  gazlama  gullaridan  applekasiya  usulida  guldasta  tayyorlashni, 

ipdan  o`yinchoq  yasashni,  uchuvchi,  suzuvchi,  harakatlanuvchi  modellar, 

plastilindan ertak qahramonlarini yasashni, oshxona jihozlari haqidagi ma`lumotni, 

plastilindan  oshxona  jihozlarini,  uy-ro`zg`or  buyumlarini  yasashni  bilish;  kuzgi 

gullarga  qarab  donlar,  urug`lar,  tabiiy  material  xomashyolardan  gullar  yasashni 

bilish; gullarni parvarish qilishni bilish

. 

Kasbga yo`naltirish asoslari bo`limi: o`quvchilar kasblar tasnifi, kasblarda mehnat 

turlarining ta`rifi; qo`l mehnatidan foydalanish bilan bog`liq bo`lgan kasblar; kasb-

hunar egallashda inson salomatligiga qo`yiladigan talablar; O`zbekistonda uzluksiz 

ta`lim  tizimi,  akademik  litsey  va  kasb-hunar  kollejlarining  yo`nalishlari,  ularning 

bir-biridan farqini bilish. O`quvchi-yoshlarni kasb-hunarga yo`naltirish tizimi; kasb 

tanlashga  doir  reja  tuzish;  kasb  tanlashdagi  xatolar,  qiyinchiliklarning  asosiy 

xususiyatlari; kasb tanlashda shaxs qiziqish va moyilliklari, qobiliyatlarini e`tiborga 

olish; kasb tanlashda onglilik va mustaqillik; o`z-o`zini tarbiyalash, kasb tanlashning 

mohiyati;  kasblarning  murakkablik  omillarini  tahlil  qilish;  o`zi  xohlagan  kasbga 

yaroqli ekanligini aniqlash, o`z ruhiyatidagi kasbga moyillikni tarbiyalash usullari; 

kasb egallash va ishga joylashishga doir shaxsiy reja ishlab chiqish bo`yicha bilim, 

ko`nikma 

va 

malakalarga 

ega 

bo`ladilar. 

“Servis  xizmati”  yo`nalishi 

Ishlab  chiqarish  asoslari  bo`limi:  o`quvchilar  O`zbe-

kistondagi ishlab chiqarish turlari va tarkibi, ularning bir-biriga bog`liqligi; texnologik 

jarayonlar,  yangi  texnika,  ilg`or  texnologiyalar;  mehnat  predmetiga  mexanik  ta`sir 

etish orqali amalga oshiriladigan texnologik jarayonlar; ishlab chiqarishdagi kimyoviy 

va  fizik-texnologik  jarayonlar;  fan-texnika  taraqqiyotini  jadallashtirish  omillari  va 

istiqboli; ishlab chiqarish texnologiyasi; ishlab chiqarishni tayyorlashga oid texnologik 

hujjatlar;  mahsulot  ishlab  chiqarishni  nazorat  qilish,  o`lchash  va  taqqoslash 

texnologiyalari;  kadrlarni  tayyorlash,  malakasini  oshirish  yo`nalishlari,  tartibi  va 

standartlari;  mulkchilik  turlari,  marketing  va  menejment  faoliyatining  rivojlanishi; 

zamonaviy ishlab chiqarishning bozor munosabati bilan uzviyligi; olinadigan daromad 

va  uni  taqsimlash  qoidalari;  mehnatni  unumli  tashkil  etish,  tejamkorlik  va 

ishbilarmonlik asoslari; mehnatni ilmiy tashkil etish; tabiatni muhofaza qilish; sanoat 

miqyosida ko`p seriyali ishlab chiqarish uchun tavsiya etish mumkin bo`lgan mahsulot 

namunasini tayyorlash.