Mexanika mashinosozlik

t_vsp – barcha turdagi yordamchi jarayonlarga ishlov berishni birlashtirilganligi hisobga olmagan holda.
Agarda, t_vsp = 0, unda T= t_{ot ,} teng bo’ladi.
Q = 1/t_ot
7.1 rasm.Yillik vaqt fondini sarflanishi:
1- dam olish olish kunlari;
2- uchunchi smenadan foydalanmaganlik uchun;
3- bir smenali ish tashkil etilganligi sabali;
4- ishdan to‘xtalishlar;
5- qayta sozlash;
6- stanok jihozlardan to‘lq foydalanish.
Dona ish unumdorligi detallarni yillik ishlab chiqarili bilan foydalanish koeffisiyenti η bilan bog‘liq η.- bu tashkiliy va texnologik ishlarga sarflangan vaqtga bog‘liq (7.1 rasm):

N= Q η
Ish unumdorligi shakl hosil qilishga ketgan vaqt orqali aniqlanishi mumkin. Buning uchun, bir birlik vaqt ichida ishlov berilgan maydonni o‘lchab, unga sarflangan vaqt aniqlanadi.

Q_f = υ_r /L)(t_ot / T),
Bu yerda
υ_{r ,} L – tezlik va kesuvchi asbobni ishlov beriladigan yuzani hosil etuvchi chiziq bo‘ylab bosib o‘tgan to‘liq yo‘l (L) hisobga olinadi
Kesib ishlov berishdagi ish unumdorligi, bir birlik vaqt ichida zagotovkadan kesib ajratib olingan qirindi hajmi bilan aniqlanadi Bu ko‘rsatkich stanoklarni imkonini ko‘rsatish bilan bir qatorda o‘lchamli ishlov berishda turli xil ishlov berish usullarini samaradorligi solishtirish ko‘rsatkichini aniqlashni hisobini ko‘rsatadi (tabl.7.1). Tablitsada 1 minutda 1 sm³ qirindini olib tashlashga sarflangan quvvatni miqdori keltirilgan.
7.1 jadval

Ishlov berish turi	Ish unumdorligi, sm^3/min	Sarflangan quvvat, kVt	Ishlov berish turi	Ish unumdorligi, sm^3/min	Sarflangan quvvat, kVt
Yo‘nish	1500	0,06	Elektr kimyoviy	15	10
Jilvirlash	800	0,6	Ultratovush	1	25
Elektr chaqnash	15	1,0	Lazer	0,01	4000

Ish unumdorligini oshirishni asosiy usullari, bu:

• 
  ishlov berishning texnologikligi;
  
• 
  turli operatsiyalarga sariflanayotgan vaqtni umumiylashtirish;
  
• 
  yordamchi harakatlarga sarflanadigan vaqtlarni kamaytirish;
  
• 
  barcha turdagi ishlov berish bilan bog‘liq bo‘lmagan vaqt sarflarini qisqartirish.
  

Texnologik ish unumdorlikni ishlov berish tezligini oshirish orqali, shakl hosil etishda ishtrok etadigan keskichni kesuvchi qirralarini uzunliklarini yig‘indisi hisobiga amalga oshiriladi. Ishlov berish tezligini oshirishga kesuvchi asbobni materialini tarkibi (R6M5, T15K10 va boshqallar) sezilarli ta’sir etadi. Kesuvchi asboblar tarkibiga metallokeramik, minerallokeramik, kukunsimon metall materiallarini, almazni kirib kelishi, ishlov berish tezligini yuqori darajaga ko‘tarilishga olib keldi. Moylash va sovutish suyuqliklardan (MSS) foydalanish ishlav berish unumtorligini oshirishga o‘tishda yanada imkon berdi.
Ishlov berish unumdorligini oshirishga turli vaqti mos keluvchi yoki vaqtini moslashtirish bilan asosiy va yordamchi harakatlarni bir vaqtda bajarish orqali amalga oshirish ayni muddo bo‘ladi. Buni o‘zgarmas dastur bilan ishlaydigan yarim – va avtomatlardan tuzilgan avtomat liniyalarda yoki ko‘poperatsiya va ko‘p holatga tusha oladigan moslanuvchi dastur bilan ishlaydigan ko‘pxolatni egallay oladigan stanoklardan, hamda robotlashtirilgan komplekslardan tuzilgan liniyalarda amalga oshiriladi. Bu ishlov beruvchi operasiyani yordamchi bilan umumiylashtirish maqsadga muvofiq keladi, agar stanok yoki stanok tizimini tannarxini oshib ketishiga ta’sir etmasa. Uzluksiz ishlov berishda (markazsiz jilvirlash, relbalarni bosim ostida nakatkalash, uzluksiz sidirish stanogida sidirish amalga oshirish va boshqalar) ishchi operatsiyani yordamchi bilan umumiylashtirish natijasida stanoklarda yuqori ish unumdorligiga erishish kuzatilgan. Bundan tashqari stanoklarni uzatish mexanizmlarini va boshqaruv mexanizmlarini soddalashtirishga olib keladi.
Yordamchi harakatlarni tezligiga cheklov belgilashga sabab inersiya kuchini oshib ketishiga sabab bo‘lib, u stanoklarni detallariini va mexanizmlarin ishlash xususiyatiga tasir etadi. Barcha ishchi holtdan tashqari sodir bo’ladigan vaqtni yo‘qotishlarni, ishlab chiqarishni to‘liq raqamli texnologiya bilan ta’minlash orqali yechimga kelinadi.