Microsoft Word Èáòèäîèé11. doc

2. Urıwlıq du’zimnin’ ko’rkeyiwi. Etnografiyalıq derekler son’g’ı mezolitte rawajlang’an urıwlıq qa’wimlik sho’lkemnin’ qa’nigeleskenligin ha’m onın’ neolit da’wirinde gu’llep jaynag’anlıg’ın ko’rsetedi. Mezolit da’wirinde qa’wim bir neshe urıwdan turıp, olar arasındag’ı baylanıs shiyelenisedi. Miynettin’ ta’biy bo’liniwshiligi anıq tu’s aladı. Biraq hayallar menen erler ja’miyette ten’dey orın tutqan.
Ja’miyet jasına qaray u’sh toparg’a bo’lingen: qa’riyalar, u’lken jastag’ılar, balalar. Ha’r bir topar o’zlerinin’ huqıqlarına ha’m ma’jburiyatlarına iye bolg’an. Ma’selen, balalar urısta qatnaspag’an, jıynalısta dawısqa iye bolmag’an, qariyalar da’stu’rlerdin’ saqlanıwın qadag’alag’an, diniy ma’resimlerdi basqarg’an.
U’lkenler qatarına qosılıw belgili ritual menen o’tkizilgen. İnitsiatsiya - (lat iniziasic bag’ıshlaw) bul jas o’spirimlerdi oqıtıw ritualı. Onda jas o’spirimler miynet ta’jiriybelerine, ilimiy bilimlerge iye boladı, urıwlıq da’stu’rler, a’psanalar, qupıyalar, diniy isenimler, ayaq oyın ha’m qosıqlar menen tanısadı. Son’ında shıdamlılıq boyınsha sınaqtan o’tedi. İnitsiatsiyadan o’tkenler urıwdın’ qıyın o’mirine tayar dep esaplang’an. Olardın’ turmıs qurıwına ruxsat berilgen.
Neolitte urıwlar fratriyag’a qa’wimge ha’m birlesken. (grekshe fratiatuwısqanlıq). Da’slepki qa’wimler awqamı payda bolg’an. Fratriya bir anadan do’regen urıwlardın’ birlespesi. Qolaylı sha’rayatlarda ha’m ekzogamiyalıq neke ta’rtibinde urıwlardın’ sanı ko’beyip ketedi. Bir jerde azıq-awqat tawıp ku’n ko’riw qıyınlasqanlıg’ı sebepli, olardan jaqın tuwısqan toparlar bo’linip shıg’ıp jan’a urıwdı payda etedi. Jan’a bo’linip shıqqan topar jan’a jerge iyelik qılg’anı menen o’zlerinin’ anasının’ urıwı menen ekonomikalıq baylanısların, u’rp-a’det, til, da’stu’rlerin saqlap qaladı. Erte fratriyalar ekzogamiyalıq bolsa, son’g’ıları endogamiyalıq bolg’an.
Mavzu: Ibtidoiy jamoa tuzumining parchalanishi uchun iqtisodiy shartsharoitlarning paydo bolishi
Ajratilgan soat:2
Mashg’ulot turi: Ma’ruza Asosiy savollar:
Metalldan foydalanishning boshlanishi
Bronza asrida xo’jalik taraqqiyoti
Matriarxatdan patriarxatga o’tish
Temir asridagi xo’jalik yutuqlari