Microsoft Word Èáòèäîèé11. doc

2. Urıwlıq du’zimnin’ ko’rkeyiwi. Etnografiyalıq derekler son’g’ı mezolitte 
rawajlang’an urıwlıq qa’wimlik sho’lkemnin’ qa’nigeleskenligin ha’m onın’ neolit 
da’wirinde gu’llep jaynag’anlıg’ın ko’rsetedi. Mezolit da’wirinde qa’wim bir neshe 
urıwdan turıp, olar arasındag’ı baylanıs shiyelenisedi. Miynettin’ ta’biy 
bo’liniwshiligi anıq tu’s aladı. Biraq hayallar menen erler ja’miyette ten’dey orın 
tutqan. 
Ja’miyet jasına qaray u’sh toparg’a bo’lingen: qa’riyalar, u’lken jastag’ılar, 
balalar. Ha’r bir topar o’zlerinin’ huqıqlarına ha’m ma’jburiyatlarına iye bolg’an. 
Ma’selen, balalar urısta qatnaspag’an, jıynalısta dawısqa iye bolmag’an, qariyalar 
da’stu’rlerdin’ saqlanıwın qadag’alag’an, diniy ma’resimlerdi basqarg’an. 
U’lkenler qatarına qosılıw belgili ritual menen o’tkizilgen. İnitsiatsiya - (lat 
iniziasic bag’ıshlaw) bul jas o’spirimlerdi oqıtıw ritualı. Onda jas o’spirimler 
miynet ta’jiriybelerine, ilimiy bilimlerge iye boladı, urıwlıq da’stu’rler, a’psanalar, 
qupıyalar, diniy isenimler, ayaq oyın ha’m qosıqlar menen tanısadı. Son’ında 
shıdamlılıq boyınsha sınaqtan o’tedi. İnitsiatsiyadan o’tkenler urıwdın’ qıyın 
o’mirine tayar dep esaplang’an. Olardın’ turmıs qurıwına ruxsat berilgen. 
Neolitte urıwlar fratriyag’a qa’wimge ha’m birlesken. (grekshe fratia-
tuwısqanlıq). Da’slepki qa’wimler awqamı payda bolg’an. Fratriya bir anadan 
do’regen urıwlardın’ birlespesi. Qolaylı sha’rayatlarda ha’m ekzogamiyalıq neke 
ta’rtibinde urıwlardın’ sanı ko’beyip ketedi. Bir jerde azıq-awqat tawıp ku’n ko’riw 
qıyınlasqanlıg’ı sebepli, olardan jaqın tuwısqan toparlar bo’linip shıg’ıp jan’a 
urıwdı payda etedi. Jan’a bo’linip shıqqan topar jan’a jerge iyelik qılg’anı menen 
o’zlerinin’ anasının’ urıwı menen ekonomikalıq baylanısların, u’rp-a’det, til, 
da’stu’rlerin saqlap qaladı. Erte fratriyalar ekzogamiyalıq bolsa, son’g’ıları 
endogamiyalıq bolg’an.