Microsoft Word 25-Ma'ruza. Elektromagnit, vakuum uzgichlar

Vakuumli Uzgichlar. Ma’lumki, vakuum oraliqning elektr mustahkamligi 
atmosfera bosimidagi havo oralag’iga nisbatan bir necha marta katta. Bu 
xususiyatdan vakuum yoy so’ndiruvchi kameralar KDV da (51-rasm) foydalaniladi. 
Kontaktlar bir-biridan ajraganda ularning kontakt yuzalari tez kamayadi, shuning 
uchun tegib turgan nuqtada undan o’tayotgan tok hisobiga harorat keskin ko’tarilib, 
erigan metalldan ko’prikcha hosil bo’ladi. Bu ko’prikcha juda qisqa vaqt ichida 
qiziydi va bug’lanadi. Metall bug’lari muhitida yoy yonadi. Kuchli vakuum ostida 
zaryadlangan zarrachalar atrofdagi bo’shliqqa tez diffuziyalanadi. 
Tok noldan o’tishida yoy so’nadi. Taxminan 10 mks dan so’ng kontaktlar 
orasidagi vakuumning mustahkamligi tiklanadi. Metall bug’lari kameraning shisha 
korpusini ifloslanishdan saqlovchi po’lat ekranlar 5 va 8 ga o’tiradi. Kontaktlarning 
bug’lanishini kamaytirish uchun qiyin eriydigan metalldan tayyorlangan kontakt 
uchliklar qo’llaniladi. KDV-5 kamerasi (51-rasm) silindrik shisha korpusga ega 

---

bo’lib, uning ichiga yuqorigi flanets 10 orqali qo’zg’almas kontakt kiradi, pastki 
flanetsbilansilfon zichlagich orqali esa qo’zg’aluvchan kontakt kiradi. 
Qo’zg’aluvchan kontakt 4 mm gacha so’riladi. Kameradan havo yuqorigi flanetsga 
payvandlangan nippel orqali chiqariladi. Kameradagi bosim 10-4 Pa. Kameraning 
hamma qismlarini vakuumli— zich choklar bilan biriktiriladi. Uzishdagi 
kontaktlarning bug’lanishi hisobiga vakuum pasayadi, biroq kontaktlar qiyin eruvchi 
metalldan tayyorlansa, u holda kamera katta uzish miqdorlariga chidaydi. 10 kV 
kuchlanishli ko’rilayotgan kamera 600 A li tokni 500 martadan ko’p uzadi, 200 A li 
tokni esa 30000 martagacha uzadi. Tok bo’lmaganda kamera vakuumni buzmasdan 
100000 operatsiyaga chidaydi. Kameraning eng katta uzish toki 1000 A, sinaladigan 
kuchlanishi 42 kV. Uziladigan tok nisbatan kichik bo’lganligi uchun vakuum 
Uzgichlarni qisqa tutashuv tokini uzish uchun ishlatib bo’lmaydi. Ular sig’im 
toklarini uzish uchun qo’llaniladi, (yuqori kuchlanishli yuksiz liniyalar, 
kondensatorlar batareyalari). Yuqori kuchlanishli Uzgichlar yaratish uchun bir 
necha yoy so’ndiruvchi kameralar ketma-ket ulanadi. Uziladigan tokni ko’paytirish 
uchun ham magnitli puflash qo’llanilib, u yoyning kontaktlar sirti bo’yicha tez 
aylanishiga olib keladi. 
Dunyo praktikasida yuklamaning vakuum uzgichlari 500 kV va undan kichik 
kuchlanishli qurilmalarida qo’llaniladi. 
Vakuum Uzgichlarining kamchiligi bo’lib, uncha katta bo’lmagan toklarni 
uzishi va kichik induktiv toklarni uzishda kommutatsion o’takuchlanish hosil 
bo’lishining mumkinligi (bunda kamerada yoyning o’chishi tok tabiiy noldan 
o’tganida shunday bo’ladi).