Microsoft Word 4 Frazeologik birliklarni o rganish va ularning ingliz tilida qo llanilishi

---

International Journal of Discoveries and 
Innovations in Applied Sciences
| e-ISSN: xxxx-xxxx | www.openaccessjournals.eu | Volume: 1 Issue: 1 
ALL RIGHTS RESERVED @ RA Publication
7
Frazeologik birliklarni oʻrganish va ularning ingliz 
tilida qoʻllanilishi
Muhiddinova Sabohat Ahmadjanovna 
Guliston davlat universiteti, Uzbekistan 
Kalit soʻzlar: frazeologizm, kommunikatsiya, antonim, Sharl Balli, maqollar, matallar, aforizmlar, koʻchma 
maʼnoli turgʻun birliklar, frazeologiyaning obyekti, tilshunoslar, semantika, obrazlilik, zoonimlar.
Annotasiya: Ushbu maqolada frazeologizmlar haqida maʼlumot berilgan boʻlib, frazeologik birliklarda 
antonim, zoomonim tasnifi boʻyicha turli olimlarning tadqiqot ishlari ham yoritilgan.
Frazeologizmlar qadimdan nafaqat kommunikatsiya vositasi boʻlib, balki muhim maʼlumotlar manbasi 
sifatida ham xizmat qilgan. Jamiyat tajribasini aks ettirgan frazeologizmlar ogʻzaki tilda ham, badiiy 
adabiyotda ham keng tarqalgan. Tilshunoslikda frazeologik birliklarni oʻrganish katta tarixga ega. 
Obyektning oʻzbek, rus va xorij tilshunoslari tomonidan amalga oshirilgan. Frazeologik birliklar xalqning 
madaniyati, oʻtmishi bilan uzviy bogʻliqdir. Frazeologik birlik- tarkibi va tuzilishida barqaror, alohida leksik 
jihatdan boʻlinmaydigan va qiymatli soʻz birikmasidir. Mustaqil lingvistik fan sifatida yaqinda paydo 
boʻlgan. Tilshunoslikning fani sifatida frazeologiyaning vazifasi muayyan tilning frazeologik asoslarini har 
tomonlama oʻrganishni oʻz ichiga oladi. Frazeologik birliklarning oʻziga xos xususiyatlari tom maʼnoda 
"tushunish" imkoniyatini beradi. Frazeologiya nazariyasining ilk tadqiqotchisi Sharl Balli hisoblanadi. U 
frazeologik birliklar tahlili boʻyicha koʻplab maʼlumotlar keltirib, tadqiq qilgan.
Bugungi kunda frazeologiya tushunchasi tor va keng maʼnoda tushunilmoqda. Xalq ogʻzaki ijodida 
frazeologik birliklardan foydalanish muhim ahamiyatga ega. Sababi, taʼsirchan va jozibali ifodalash uchun 
ham aynan frazeologik birliklardan foydalaniladi. Uzoq tarixga borib taqalsada, lekin qariyb ikki asrni oʻz 
ichiga oladi. Frazeologik birliklarda motivatsiyanganlik darajasi yuqori boʻladi. Ma'no boʻyoqlari oʻziga xos 
tarzda ifodalanadi. Frazeologiyaning tarkibiga maqollar, matallar, aforizmlar va boshqa turgʻun birliklar 
kiradi. Tor doiradagi frazeologiya tarafdorlari esa yaxlit koʻchma maʼnoli turgʻun birliklarni oʻrganish bilan 
chegaralanadilar. Ular frazeologik tadqiqotlarida faqat birikmaga teng boʻlgan frazeologik birliklarni tadqiq 
qilib, maqol va matallarni frazeologiya obyekti sifatida baholamadilar. 
Frazeologik birliklarning oʻziga xos xususiyatida shundaki, bir soʻz boshqa tillarda turli maʼnolarni 
anglatishi mumkin. Ya'ni bir-biriga qarama-qarshi boʻlgan sifatlarni ham aks ettirishi mumkin. Masalan, 
ingliz tilida "elephant" koʻchma maʼnoda salbiy tushuncha ifoda etsa, buning oʻzbek tilidagi muqobili 
boʻlgan "fil" ijobiy maʼnoni bildiradi. Hindlarda fil goʻzallik ramzi hisoblansa, aksincha inglizlarda jahl, 
besoʻnaqaylik ramzi hisoblanadi. Oʻzbek tilida hayvonlar obrazi asosida shakllangan frazeologizmlar 
mavjud boʻlib, ularning ijobiy va salbiy jihatdan qoʻllanilishi A.E.Mamatov tomonidan oʻrganilgan. Oʻzi 
odatda zoonimlarni asosan, maqollarda uchratamiz. N.A.Klushin esa oʻz nomzodlik dissertatsiyasida ingliz 
tilida shaxsga nisbatan zoonimlik tavsifini oʻrgangan. U ingliz va rus tillaridagi zoonimlarni oʻzaro 
taqqoslaydi. Masalan, "осел"- rus tilida tentak, nodon odam, "ass" ingliz tilida ahmoq odam- a stupid, 
obstinate person. Frazeologik birliklarni qiyoslashda Oʻ.Q.Yusupov taklif etgan metod muhim ahamiyatga 
ega. Uning fikricha, avval togʻri keluvchi va toʻgʻri kelmaydigan frazeologik birliklar aniqlab olinadi. 
Soʻngra ona tilida va chet tilida ekvivalent boʻlgan frazeologizmlar alohida ajratilib, ular quyidagi 
tamoyillarga koʻra qiyoslanadi:
a) semantikasi, obrazliligi;
b) maʼnolarini qayta aniqlash darajasi;
Zoonim frazeologik birliklar frazeologizmlar orasida muhim oʻrinni tutadi. Frazeologik birliklarni 
ifodalashda, odatda har bir hayvon, hasharot yoki parranda ayrim oʻziga xos xususiyatlari bilan ajralib 
turadi. Masalan, chumoli va asalari mehnatsevarlik ramzi boʻlsa, sher dovyuraklikni, quyon esa 
ehtiyotkorlikni anglatadi.

---

International Journal of Discoveries and 
Innovations in Applied Sciences
| e-ISSN: xxxx-xxxx | www.openaccessjournals.eu | Volume: 1 Issue: 1 
ALL RIGHTS RESERVED @ RA Publication
8
a gay cat- tajribasiz
Somewhat from the thickly strewn hazards. But greenn hoboes "gay cats" walked into these dangers blindly 
and were moved down in hundreds.
like a cat in a strange garret- noqulay vaziyat.
When he arrived in Boston, he felt like a cat in a strange garret.
a tame cat- hissiz kishi.
And remember. I don't want a fortune for this thing only a good price. There's a lot of tame cats who 
mightnʼt follow the new man around.
Yuqoridagi misollardan ham bilishimiz mumkinki, a cat- mushuk zoonimi asosan salbiy maʼnodagi 
frazeologik birliklarda ishlatiladi. Koʻpincha tajribasiz, foydasiz ish maʼnolarida keladi. Shuning uchun ham 
frazeologik birliklarni chuqur oʻrganib, tahlil qila olish va shu bilan birga boshqa tillarda ham toʻgʻri qoʻllay 
olish talab etiladi. 
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
[1] 
G.E. Xakimova- "Frazeologik birliklarning lingvokulturologik aspekti", Toshkent. "Fan va 
texnologiya" nashriyoti, 2018.
[2] 
Balli Sharl. Французская стилистика.- Москва, 1961,92с.
[3] 
Kunim A.V. Английская фразеология.- M.: Высшая школа, 1970.
[4] 
Narimonova Z. Frazeologik birliklarning tarjimasi haqida.- T.:OʻzMU.2007
[5] 
Haydarov A, Joʻraqulova G. Frazeologik iboralar tarjimasi xususida. Tilning leksik-semantik va 
qiyosiy tipologik izlanishlar: sinxroniya, dioxroniya materiallari toʻplami.- T.: Muharrir. 2012.- 
P.10-13
Foydalanilgan saytlar roʻyxati:
[1] 
hozir.org 
[2] 
zoo-vse.ru