Microsoft Word Ametova Shaxnoza

j
va ion o’tkazuvchanligi - G
j
kabi xossalarini farqlash zarur. Membrananing bu ikki xossasi o’zaro bog’liq, 
singdiruvchanlik qiymatining o’zgarishi doimo o’tkazuvchanlik qiymatining 
o’zgarishiga olib keladi. Singdiruvchanlik xususiyati hujayra atrof muhiti 
eritmalaridagi ionlar miqdoriga bog’liq emas. Membrananing ion o’tkazuvchanligi 
esa membrana potentsialining kichik siljishlaridagi ionlar oqimi o’zgarishini 
xarakterlaydi va tashqi va ichki muhit eritmalaridagi j ionlar miqdoriga bog’liqdir. 
G
j
 = z FJ
j 
/ φ = I
j 
/φ 
Bu erda: G
j
- membrananing ion o’tkazuvchanligi, J
j
- j ionlari oqimi, z - 
valentlik, F - Faradey soni, φ - elektr potentsiali. zF  J
j 
=  I
j
membranadagi
potentsiallar farqi hosil bo’lishiga javoban j ionlarining tashilishi natijasidagi tok 
o’zgarishlari. 
Suvda eruvchan yirik moddalar, masalan, organik kislotalarning anionlari 
membranadan o’ta olmaydi. Ularning transport mexanizmlari boshqacha, yani 
osonlashgan diffuziya tarzida kechadi. Molekulalarning membranadan tashilishi, 
faqat ularni maxsus tashuvchi tizimlar bilan bog’lanishidan keyingina ro’y beradi. 
Moddalarni maxsus tashuvchi tizimlar yordamida membranadan o’tkazilishida, 
tashuvchi tizimlar o’tkazilayotgan modda bilan birgalikda diffuziyalanadi. Maxsus 
tashuvchi tizim bir vaqtning o’zida ikki substratni bog’lashi ham mumkin. 
Osonlashgan diffuziyada substratning membrana orqali o’tish oqimi quyidagi 
tenglama bilan ifodalanadi: 
J = J maxS
0
/(K
m
 + S 
0
 ) 

---

11 
Bu erda: S
0
– membrana qarama qarshi tomonidagi substrat kontsentratsiyasi 
farqiga bog’liq qiymat; K 
m
– konstanta esa J = J
max
/2 holatda diffuziya oqimi 
qiymatini ifodalab, fizik manosiga ko’ra fermentativ kataliz jarayonida 
qo’llanilgan Mixaelis-Menten konstantasiga o’xshab ketadi va umumiy jarayon 
tezligini belgilab beradi. 
Quyidagi rasmda osonlashgan diffuziya va oddiy diffuziya jarayonlarining 
umumiy ko’rinishi tasvirlangan: