Microsoft Word Ametova Shaxnoza

 
I.2. Moddalarning biomembranalar orqali tashilishi 
 
Diffuziya alohida molekula va ionlarning tartibsiz va spontan harakatiga 
bog’liq. Masalan, ammiakning suvli eritmasi solingan idish og’zini ochiq 
qoldirsak, malum vaqtdan keyin butun xonaga uning o’tkir hidi tarqalib ketadi. Bu 
jarayon ammiak molekulalarini diffuziyalanishi bilan tushuntiriladi. Molekulalar 
va ionlar yuqori kontsentratsiyali tomondan past kontsentratsiyali tomonga 
gradienti bo’yicha harakatlansa, diffuziyaning bunday turi oddiy diffuziya deb 
ataladi. Shu bilan birga ular har xil yo’nalishda Braun harakati ko’rinishida ham 
harakatlanishi mumkin. Biologik membranalar orqali elektr zaryadiga ega 
bo’lmagan, neytral moddalarning o’tish jarayoni diffuziya hisoblanadi. Bu jarayon 
dastlab Fik tomonidan o’rganib chiqilgan va miqdoriy jihatdan quyidagicha 
ifodalanadi:
J = - Dc/x 
Bu erda: J - moddaning biomembrana orqali oqimi; D – diffuziya 
koeffitsentini ifodalaydi. 
Yani membrana orqali moddalarning diffuziyalanish oqimi moddaning 
kontsentratsiya farqi bo’yicha harakatlanuvchi kuchiga to’g’ri proportsional 
hisoblanadi.
Bunda: D = RTu ga teng. 
Bu erda: R - gaz doimiysi; T – absolyut harorat; u – ion harakatchanligini 
ifodalaydi. 
Diffuziya tezligi Fik qonuniga muvofiq belgilanadi, bu qonunga ko’ra
diffuziya tezligi (m/t) kontsentratsiya gradientiga (s/x) va modda 
diffuziyalanuvchi soha yuzasi (S) ga proportsional bo’ladi: 
m/t = - DS(s/x) 

---

10 
Bu erda D – proportsionallik koeffitsenti deb ataladi. Shuningdek, moddaning 
hujayraga diffuziyalanib kirish tezligi Kollender va Berland tenglamasiga 
bo’ysinadi: 
m/t = kS(C-C
0
) 
Bu erda, C, C
0 
– hujayra ichki va hujayra tashqarisidagi modda 
kontsentratsiyasi, k – singdiruvchanlik konstantasi. 
Membranalarning ion singdiruvchanligi - P