Microsoft Word Bas db access L. doc

Munosabat D1,D2,..,Dn domenlarda (ularning bari harxil bo’lishligi shart emas) sarlovha va 
tanadan iborat bo’ladi.
Sarlovha A1,A2,..,An fiksirlanga atributlar to’plamidan iborat bo’lib, ular bilan bilan, y’ani Ai 
atributlar va ularni aniqlovchi Di domenlar orasida o’zaro bir xil moslik mavjud. 
 Tana 
baqt bo’yicha o’zgaruvchi kortejlar to’plamidan iborat bo’ladi. Bu erda o’z navbatida 
kortrej juft atributlar qiymatlari (Ai:Vi), (i=1,2,..,n) iborat bo’ladi.
 
Munosabat darajasi – bu uning atributlar soni. munosabat darajasi bitta bo’lsa unar deyiladi. 
Ikkita daraja bo’lsa – binar deyiladi. Uch daraja bo’lsa ternar vf hakoza. 
Kordinal son yoki munosabat quvvati  - bu uning kartejlar soni. Kordinal munosabatlar soni 
vaqt bo’yicha o’zgaradi.
Munosabat - bu to’plamlardir. To’plam esa ta’rif bo’yicha mos elementlarni o’ziga olmaydi. 
Aytaylik R munosabat A1,A2,..,An atributlarga ega. Aytiladiki, R munosabat atributlar to’plami 
K=(Ai,Aj,..,Ak) kalit bo’lishi mumkin qachonkim ikkita vaqtga bog’liq bo’lmagan sshart bajarilsa: 
Unikallik: Ixtiyoriy berilgan vaqt momentidaikkita har xil kartejlar Ai,Aj,..,Ak lar uchun bir xil 
qiymatga ega emas. 
Minimallik: Ai,Aj,..,Ak atributlarda birotasi unikallik buzulmasa K dan o’chirilishi mumkin 
emas.
Ko’pgina relyatsion MBBT foydalanuvchilar uchun quyidagi ekvivalent tushunchalarini 
ishlatish maqsadga muvofiqdir: 
Munosabat – jadval (ayrim holda fayl); 
 
Kartej – qator (ayrim holda yozuv); 
 
Atribut – ustun (maydon). 
 
Ko’p hollarda “Yozuv” ni “Yozuv nusxasi” deb, “Maydon” esa “Maydon nomi va turi” deb 
qabul qilinadi.
Relyatsion ma’lumotlar bazasi – bu ma’lumotlarni o’z ichiga oluvchi munosabatlar to’plami va 
u MB da saqlanishi kerak. 
1.Foydalanuvchi bunday MBni jadvallar to’plami deb qabul qilishi kerar. 
2.Har bir jadval bir xil tipdagi qatordan iborat va u unical nomga ega; 
3.Har bir qator focsirlangan sonlar maydon qiymatlariga ega; 
4.Jadval qatori bir biri bilan kaida biror bir qiymat bilan farq qiladi.; 
5.Jadval ustuni birqiymatli nomga yuboriladi va ma’lumotlarning birjinsli qiymatlari 
joylashtiriladi (sana, familiya, butun son yoki pul belgili summa); 
6.Ma’lumotlar bazasida joylashgan to’liq ma’lumotlar ma’lumotlarning aniq qiymati 
kurinishida tasvirlanadi va ma’lumotlarni tasvirlashning bunday usuli yagona bo’lib hisoblanadi. 
Umuman olganda jadvallarni bir biri bilan bog’lashning qaysidir maxsus “aloqa” yoki ko’rsatmasi 
yo’q.
7.Jadval qatorlari va ustunlari bilan ish yuritganda ma’lumotlarning qanday joylashishiga 
qaramasdan ular qayta ishlanishi mumkin. Bunga ko’proq jadvallarning nomi va ularning ustunlari 
soni imkon beradi. 

---

TATU NF
Access 2003 Laboratoria ishi
Bobojonov Elmurod 
20-bet 
Ma’lumotlarni saqlash uchun jadvallar sonini minimallashtirishga intilish MBni yangilashda 
har xil muammolarga olib kelishi mumkin. Ma’lumotlarning relyatsion modeli uchun relyatsion 
algebra - munosabat amalida ishlashga qulay vosita mavjud.
Relyatsion 
algebraning 
barcha 
operatsiyalarini bajaradigan ma’lumotlar ustida monipuyatsiya 
(ish olib boradigan) qiladigan tillar yaratilgan. Bu tillar orasida eng ko’p tarqalgani SQL (Structured