Microsoft Word bemorlarni parvarish qilish

2-MAVZU 
Tana haroratini, qon bosimi, nafas olish va ularni aniqlash 
usullari. 
Dars turi : amaliy. 
Amaliy darsga ajratilgan vaqt : 2 soat. 
Darsning maqsadi: Talabalarga termometr, fonendoskop va tanometr 
bilan ishlash usullarini o’rgatish. Nafas harakatlarini sanash, tana haroratini 
o’lchash, qon bosimini o’lchash usullarini o’rgatish. 
Kerakli jihozlar: Termometr, fonendoskop, tanometr, paxta, spirt, 
shprislar, ampulalar, tabletkalar, sekundomer. 
O’qitishda qo’llaniladigan usullar: Kichik guruhlarda ishlash, bahs 
munozara, namoyish etish, bajarib ko’rsatish; 
Mashg’ulot anjomlari : Paxta, bint, shpatel, latok, tish cho’tkasi. 
Mavzuning qisqacha tavsifi: Temperatura asosan qo’ltiqdan, kamroq 
hollarda chov burmasidan o’lchanadi. Temperatura o’lchaydigan joylarda 
yarig’lanish protsesi ( terining qizarishi, bir oz shishishi) bo’lmasligi kerak, 
chunki yallig’lanish protsesi bor joyda harorat baland bo’ladi. Temperatura 
o’lchashdan oldin qo’ltiq sohasi yoki chov burmasi quruq qilib artiladi, chunki 
nam bo’lsa temperatura ko’rsatgichlar past bo’lib chiqadi. Dizinfeksiya
qilingan termometr silkitilib simob shkalasi ustunchasi shkaladan pastga 
tushib ketganligiga ishonch hosil qilgach, termometrni simob rezervuari 
teriga hamma tomondan tegib turadigan qilib pastki uchi bilan qo’ltiq 
sohasiga qo’yiladi. Bemor qo’lini ko’kragiga yaqinlashtirib termometrni 
qo’ltig’ida qisib turadi. Temperaturani o’lchash paytida bemor qimirlamay 
o’tirishi yoki yotishi kerak, uxlab qolgan bemorda temperaturani o’lchash 
mumkin emas, chunki termometr sirg’alib turishi va bemor uni bosib olishi 
mumkin. 
Qo’ltiq va chov sohasida temperaturani o’lchash muddati 10 minut, 
bo’shliqlardan o’lchash muddati 5 minut.
Kasalxonada temperatura hamma bemorlarda ertalab soat 7 dan 9 gacha, 
kechqurun soat 17 dan 19 gacha o’lchanadi. Olingan malumotlarni kasallik 
tarixi kundaligiga yozib boriladi. Bundan tashqari yaqqol ko’rinib turadigan

---

7
bo’lishi uchun temperatura kasallik tarixiga qo’shib qo’yiladigan maxsus
qog’oz varag’iga grafik usulda ham yozib boriladi. 
Temperatura varag’iga gorizontal bo’yicha kun va sutka soati, vertikal 
bo’yicha esa termometr shkalasi qo’yib chiqiladi. Har bir o’lchash 
temperatura o’lchash vaqtini ko’rsatadigan gorizontal uzoq termometr 
ko’rsatkichiga mos keladiga vertikal chiziq bilan kesishgan joyga qo’yilgan 
nuqta ko’rinishida tasvirlangan. Bu nuqtalar tutashtirilganda hosil bo’ladigan 
siniq chiziq temperature egri chizig’i deb ataladi.
Tana haroratining 38 gradus yuqori ko’tarilishi gipertermiya deyiladi. 
Yuqori nafas organlari kasalliklarida: qizamiq, skarlatina, pielonefrit, nefrit 
revmotizm va boshqalar. Tana harorati ancha yuqori bo’lmasa va bolaning 
ahvoli og’ir bo’lmasa ichish uchun analgin, amiddoprin, aspirin 
tabletkalaridan foydalanish mumkin. 
Tana haroratini fizik usullari yordamida saqlab turish mumkin. Terini 
spirt eritmasi bilan qizarguncha artish, katta qon tomirlar sohasiga, bo’yin 
chov sohasiga , muzli xaltachalar yoki pufakchalar qo’yish, ventelyator orqali 
sovuq berish, tana haroratiga nisbatan sovuq suv bilan +20 00 C me’dani 
yuvish va ichaklarni tozalash, dori moddalardan quyiladiganlarni yuborish 
mumkin. 
1. 50 % li analgin, 0,1 ml har yoshga muskullar orasiga yuborish. 
2. 4 % li amidoprin 0,2 ml har kg ga muskullar orasiga yuborish..
3.litik aralashmalar masalan analgin 50 % 1,0 demedrol 1% 1ml novokain 
0,5% – 2 ml dorilar yuborish. Bemorning vazniga qarab har kg ga 0,1 ml dan 
muskul orasiga. 
4. qon tomitlar spazmini yo’qotish uchun papaverin bilan dibazol yoki 24 % 
li eufilin mg 10 ml fizik eritmasi bilan tana harorati tushmasa perednizolon 1 
– 2 mg gidrokartizon 3/ 5 mg yuboriladi. Shu bilan birgalikda geperkapniya, 
sil shishiga qarshi kurashiladi.chaqaloqlarga 140/ 150 ml suyuqlik berib 
yuborladi.
Puls – yurakning qisqarib bo’shashib urishi natijasida qon tomirlarning 
ritmik tebranishiga asoslangan bo’ladi.
Puls arteriyaga yuza joylashgan va pasayib ko’rish qulay bo’lgan joylarda 
bilak, chakka, son, uyqu arteriyalaridan aniqlash mumkin. Pulsni tekshishishni 
bilak kaftining birinchi barmoq asosida bilak arteriyasida o’tkaziladi. 
Muskullar va paylar tarangligi palpatsiya halaqit bermasligi uchun bemor 
qo’li bo’sh holatda qo’yilishi kerak. Tekshiruvchi kishi panjasining o’n qo’li 
bilan tekshiruvchining yuragi sathiga qo’yiladi. Bunda u barmog’ini tirsak 
tomoniga 4 – 5 va 2 barmoqlarini esa bilak arteriyasiga qo’yiladi. Normada 
barmoq osti pulsatsiya qiladigan yumshoq mayin silliq va qaynoq naycha 

---

8
seziladi. Tekshiruvchi kishining to’rtinchi barmog’i bemorning beshinchi 
barmog’i qarshisida tirishi kerak.
Tomir urishini tekshirishda bemor hayajonlanmasligi kerak, aks holda 
natija noto’g’ri bo’lib chiqadi.