Microsoft Word ilk sayfa zhassulan
Download 1.87 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Akademik Bakış
|
Önerileri, İstanbul, İstanbul Ticaret Odası, 2008, s.85-86
44 Türkmenistan, Özbekistan ve Ukrayna’nın eşit haklara sahip olan Yüksek Akit Taraflar olarak Bağımsız Devletler Topluluğu’nu kurdukları beyan ediliyordu. 97 En geç bağısızlığını Kazakistan ilan etti. Sebebi Kazakistan yöneticileri SSCB’nin yıkılması, ekonomik alanda daha çok zorluklar getireceğinin farkındaydı. Ne var ki Orta Asya ve diğer bölgelerin liderleri Kremlin’den tüm bağlarını koparmak için acele ettiler. Artık Orta Asya liderleri ülke sorunlarını Kremlin’le paylaşmadan çözmek fırsatını kazanmışlardı. Yeni Devletler kendi varlıklarını sağlamlaştırmak için dış güçlerin yardımına ihtiyaç duyuyordu. Gerek ekonomik gerekse politik açıdan zayıf kalan bu ülkelerin büyük miktarda yatırımlara ihtiyacı vardı. Komünist sistemin başarısızlığa uğraması, yeni bağımsızlıklarını kazanan devletlerin liderlerine çok sayıda seçenek bırakmıyordu. Birincisi eski sistemin varlığın sürdürmek, ikincisi ise tam anlamıyla Batı politik sistemini benimseyerek Batı Dünyası’nın yanında yer almaktı. Lakin politik reformlar tüm devletlerde farklı biçimde gerçekleşti. Baltık Ülkeleri (Estonya, Litvanya, Letonya) ve Kafkasya (Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan) Batı’ya doğru kaydı, Orta Asya’da ise durum biraz daha karmaşıktı. Türkmenistan lideri ülkenin tarafsızlığını ilan ederek ülkenin dünya politikasındaki değişimlerin içinde yer almayacağını gösterdi. Kazakistan Batı ile Rusya arasında dengeyi tutma politikasını yürütmeyi seçmişti. Petrol kaynaklarını işlemesine hem Batı Devletlerini hem Rusya’yı ortak yaparak ikisinin de rızasını kazanmaya çalıştı. Tacikistan da Rusya ile bağlarını koparmadı. Zira Rusya’nın askeri üsleri Tacikistan’da varlığını sürdürmekteydi. Özbekistan ise Batı’yla Rusya arasında taraf değiştirme politikasını izledi. Planlı ekonomiden piyasa ekonomisine geçiş, 1990’ların başında politik sistem olarak komünizmin çöküşü ve SSCB’nin dağılması ile ortaya çıkmıştır. Lakin yeni bağımsızlıklarını kazanan ülkelerde bu sistemi yerine getiren uzmanlar yoktu. Kazakistan’ın piyasa ekonomisinde başarılı olmasının nedenlerinden biri, 90’ların başında Batı ülkelerdeki üniversitelere birçok öğrencileri göndermişti. Onların çoğu 97 Serpil AĞCAKAYA, ‘Geçiş Ekonomilerinden Orta Asya Türk Cumhuriyetleri’nde Bütçe Yönetimi ve Mali Sorunu’, Akademik Bakış, Sayı 16, http://www.akademikbakis.org 45 ekonomi bilim dalında mezun olup ülkeye döndüğünde ekonomik alanlarda çalışan ilk uzmanlar oldular. Zaten Kazakistan Cumhurbaşkanı Nazarbayev’in ülke siyasetin belirlediğinde ‘‘Önce ekonomi sonra siyaset’’ olarak belirlemişti. Ülke ekonomisini kaldırmak Kazakistan politikasının temel unsuru oldu. Kırgızistan’a gelince, Kırgızistan politikası ekonomiden ziyade politikaya yönelik olduğunu fark edebiliriz. Kırgızistan diğer Orta Asya ülkelerin içinde devlet ismini Kırgız Cumhuriyeti olarak kabul eden tek ülkedir. Tarih kitapları da Kırgızistan tarihi değil Kırgız tarihi diye okullarda öğretilmektedir. Kırgızistan’ın çok ulusu devlet olduğunu göz önüne alırsak bu siyasi adımların acele olduğunu söylemek mümkündür. 2.1.1 SSCB Sonrası Kazakistan ve Kırgızistan’ın Ekonomik Durumu Geçiş süreci diye adlandıran 90’lı yıllarda SSCB’den bağların koparan Orta Asya ülkelerin kalkınabilmesi için İMF ve Dünya Bankası tarafından ‘şok terapi’ programı sunuldu. ‘‘Şok terapi’’ stratejisinin arkasındaki ortak görüş, merkezi planlamadan piyasa yönlü bir ekonomiye geçişte ülkelerin makro istikrarın sağlanması, piyasa ve fiyat serbestleştirmeleri, devlet teşebbüslerinin yeniden yapılandırılması ve özelleştirilmesi ile kurumsal yeniden yapılanmaya ilişkin reformların eş zamanlı olarak, büyük bir patlama içinde gerçekleştirilmesiyle olabildiğince kısa sürede geçiş yapılması zorunluluğudur. 98 Baş amacı da ülkeleri kısa zaman içinde ekonomik gelişmesini sağlayarak eski siyasi sistemden uzaklaşmasına neden olmaktır. Kazakistan ve Kırgızistan ekonomisini kalkındırmada İMF ve Dünya Bankası’nın önerdiği ‘Şok Terapi’ programını benimsedi. Batı ülkelerinin Komünizm’in çöküşünden sonra, önceki 98 Güngör TURAN, ‘Piyasa Ekonomilerine Geçiş Ülkelerinde Reformlar ve Yeni Devletin İşlevleri’, Download 1.87 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|