Microsoft Word ilk sayfa zhassulan

KAZAKİSTAN VE KIRGIZİSTAN DEVLETLERİNİN BİRLEŞME 
EĞİLİMİ VE ÖZELLİKLERİ 
3.1 ‘Türkçülük’ Düşüncesi ve Çağdaş Entegrasyon 
 
‘Türkçülük’ Orta Asya’da ilk Rusya'da 1905 Devrimi'nden önceki günlerde 
Azeri ve Tatar aydınları tarafından ortaya atılmıştır.  İsmail Gaspıralı, Mercani ve 
Kursavi gibi aydınların esas amacı ‘Müslümanların’ Batı’dan geri kalmasının 
sebeplerini bulmaktı. Odaklanan nokta ise Türkistan bölgesi olmuştur. Tatar 
aydınlarının etkisiyle ‘Ceditçi’ hareketi ortaya çıkmıştır. Bu hareketin esas amacı 
Türkistan halkını sadece dini eğitim değil aynı zamanda Türki halkını Batı ilimleriyle 
tanıştırmaktır. Onlara göre İmamların verdiği eğitimle Müslümanlar Batı 
dünyasından geri bırakılıp, tarih sahnesinde büyük kayıplar yaşamaktaydılar. İsmail 
Gaspıralı’nın ‘Dilde, fikirde, işte birlik’ düşüncesi Türki halkların birliğini 
kapsamaktaydı.  
Gaspıralı’nın fikirlerini üç esas maddede toplamak mümkündür: 
1)  Batı’nın yeni ve faydalı fikirlerini öğrenip Müslüman dünyasında yaymak.  
2)  Maarifi yeni usule göre ıslah eylemek. 
3)  Osmanlı Türkçesini, bütün Türk dünyasının anlayacağı müşterek bir edebi 
dil haline getirmek.
 216
 
Tatarların ‘Türkçülük’ düşüncesini gerçekleştirme çabalarının maksadı Rus 
İmparatorluğu’ndan özgür Türkistan bölgesinde hareket etmek isteği ya da savaşın 
yeni yöntemiydi. Bundan dolayı Cedit mekteplerinde ‘Türkçülük’ düşüncesi 
kapsamlı  öğretilmeye başlamıştır. ‘Türkçülük’ düşüncesinin en ‘püf noktası’  20. 
Yüzyılın başlarında ortaya çıkmıştı.Alaş Orda ve Türkistan Federasyonu ‘Türkçülük’ 
düşüncesinin meyvesiydi. Sultan Galiyev, Ahmet Zeki Velidi Toğan, Mustafa Çokay 
ve Ali Hüseyinzade gibi siyaset adamların tek isteği ‘Türki’ halkların birliğiydi. 
                                                            
216
 A.B. ERCİLASUN, Türk Dünyası Üzerine İncelemeler, Akçağ Yayınları, Ankara, 1993, s. 352
 

---

93  
                                                                                                                                                              
Lakin Rusya bu birliği tehdit olarak algılamıştır. SSCB sonrası ‘Türkçülük’ rüzgarına 
son vermek için her birine milli kimlik yaratmıştır. Hatta SSCB zamanında  ‘Türk’ 
diye millet yoktu. Örneğin tüm Ahıska Türkleri pasaportlarında Azeri ya da Gürcü 
olarak yazılmışlardı. Kazakistan’ın güneyindeki Türkübas isimli bölge Tülkübas 
olarak değiştirilmiştir.  
Türkistan bölgesi parçalanarak türlü kimliklerin ortaya çıkmasıyla ‘Türkçülük’ 
düşüncesi Kremlin tarafından güçle bastırılmıştır. Sonuçta ‘Türkçülük’ düşüncesinin 
yeni merkezi Türkiye olmuştur. SSCB dağıldıktan sonra ‘Türkçülük’ düşüncesini 
Orta Asya’da canlandıran da Türkiye olmuştur. Ne var ki dış güçlerin etkisi, siyasi 
görüş ve arada oluşan bazı sorunlar Türki ülkelerin bir araya gelmesini 
zorlaştırmaktadır.  
 
 
3.1.1 Entegrasyon Teorileri ve Örnekleri 
 
‘Bütünleşme’ terimi ilk defa bazı Alman ve İsveç bilim adamlarının arasında 
1930’lu yıllarında kullanılmıştır. Sosyal hayatta uygulanan bütünleşme kavramı, 
oldukça kapsamlı bir karar verme ve kültürel, ekonomik, siyasal ve başka alanlarda 
devam eden tam bir oluşum ve süreçler grubunu içermektedir. Grup bütünleşmesi, 
sosyal bütünleşme, etnik gruplar arası bütünleşme ve devletlerarası bütünleşme 
tipleri  şeklinde bir ayırım mevcuttur. Bunun dışında askeri-siyasi, bilimsel-teknik, 
teknolojik ve başka bütünleşme tipleri de mevcuttur; dolayısıyla bütünleşme, 
günümüz toplumunun etkinliklerinin çok çeşitli yönlerini kapsamaktadır.
217
   
Romanya bilim adamı David Mitrany’nin fonksiyonel işbirliği kuramından 
esinlenilen neo-fonksiyonalizme göre bütünleşme, üç kavramla anlatılan bir süreçtir. 
Bu kavramlar, fonksiyonel spill-over, siyasi spill-over ve ortak tercih-çıkarların 
                                                            
217
 Hasan Ali KARASAR, Sanat K. KUŞKUMBAYEV, Türkistan Bütünleşmesi Merkezi Asya’da