Microsoft Word kemal- içindekiler

 
 
Sınırötesi çevre sorunları, iki yada daha çok devletin çevre sorunlarının içiçe 
geçmesidir ve zararlı olarak tanımlanan emisyonların hava, su ve toprak gibi 
çevre araçlarıyla bir devlet sınırlarından diğerine veya diğerlerine taşınmasıdır. 
Bu taşınma akarsularda olduğu gibi tek yönlü ortaya çıkabilir. Ren nehri 
örneğinde olduğu gibi, karşılıklı kirliliğe de Kuzey Amerika'daki büyük göller 
örnek olarak gösterilebilir. Zararının kaynağının belirlenmesi ve kanıtlanması en 
zor kirlilik sınırötesi kirliliktir.
53
Bunun önlenmesi veya çözümlenmesi gelişmiş, 
azgelişmiş demeden bütün devletleri ortak çabalarıyla olabilir. Küreselleşme 
arttıkça uluslararası çevre ve sınırötesi kirliliği daha belirgin ortaya çıkmaktadır 
ve ulusal devlet kavramını tartışmaya açmaktadır. Sorun, artık küresel 
olduğundan, çoğu kez bir ülke yada bölge sınırları içinde tutulmayacağından 
yola çıkarak devletlerin klasik egemenlik haklarından vazgeçmeleri ve çevre 
koruma konusunda tam bir işbirliğine gitmeleri gerekir. İkinci olarak ise, bir 
adım daha ileri gidilerek "çevre devleti" nden söz edilmektedir.
54
52
ERTÜRK, Hasan, “Çevre Bilimlerine Giriş”, Bursa, Uludağ Üniversitesi Güçlendirme Vakfı 
Yayınları, 1996, s.208 
53
KAPLAN, Ayşegül, a.g.e., s.36 
54
KAPLAN, Ayşegül, a.g.e., s.38 

---

119
• Boyutlar; Çevre sorunlarının temelinde, insan-çevre ilişkişindeki olumsuz 
değişmeler vardır. Nüfus artışı, sanayileşme ve kentleşme, yeryüzündeki bitki ve 
hayvan varlıklarırnın hızla tüketilmesine, hava, su ve toprağın niteliğinin 
düşmesine, kısaca ekonomide olumsuz bir değişme neden olmaktadır. Bu 
değişme, ekonomik, siyasal, demografik ve teknolojik etmenlerle
55
, ülkelere göre 
farklılıklar göstermektedir. Birbirinden ayırdedilen dört grup ülkeden, ilk gruba 
giren sanayileşmiş ülkelerdeki değişimden, karbondioksit, karbonmonoksit ve 
kukurt emisyonları, zehirli atıklar ve fotokimyasal duman sorumludur. 
Saniyleşmiş ülkelerin, küresel çevre sorunlrının oluşmasındaki paylar da 
büyüktür. İkinci grup ülkeler azgelişmiş ülkelerdir ve bunlar aslında aralarında 
türdeş sayılmazlar. En belirgin özellikleri akcal, kurumsal donanımlarındaki 
eksiklikler ve hızlı nüfus artışıdır. Çevre sorunları bu ülkelerde, bir yandan 
sanayıleşmenin yarattığı dişsallıkların bir sonuçu olarak, diğer yandan da, yerel 
ve bölgesel bitki ortüsünün, havanın ve su kaynaklarının aşırı kullanımı sonucu 
ortaya çıkmaktadır. Ücüncü grup ülkeler, Türkiye, Arjantin, Brezilya, Tayvan 
gibi “kalkış” aşamasındaki ülkelerdir. Sanayileşme ve hızla kentleşme olguları 
hava ve suyun niteliğini bozarken, zehirli sanayi atıkları ile başa çıkılmamakta, 
konut ve trafik önemli sorunlar olarak ortaya çıkmaktadır. Dördüncü grup 
ülkeler, daha önce Ikinci Dünya olarak adlandırılan eski Doğu Blok, bügünkü 
55
BAECHLER, Günter, Catherina SCHİEMANN RİTTRİ,