Microsoft Word Норматова Шоира darslik 11. 02 2015. doc

Fe’l +gan edi + -m, -ng, -k, -ngiz, -lar 
Bo‘lishsiz shakli: 
Fe’l +ma +gan edi+m,-ng,-k,-ngiz,-lar 
O‘zbek tilida edi (ekan, emish) to‘liqsiz fe’li bor bo‘lib, fe’llar bilan va 
fe’l bo‘lmagan so‘zlar bilan ishlatiladi. Masalan: Men oldin Samarqandda 
yashar edim (fe’ldan keyin). Kecha havo sovuq edi (sifatdan keyin). Edi fe’l 
bo‘lmagan so‘z (ot kesim) ning zamonini bildiradi; 
ekan shakli o‘zgalardan eshitganlik yoki xabar topish, bilib olish 
ma’nosini bildiradi: Havo sovuq ekan. Ertaga seminar bo‘lar ekan. 
Kutubxonada bu kitob yo‘q ekan; 
emish taxmin, o‘zgalarning fikrini bildiradi: Bu yil yoz issiq bo‘lar 
emish. 
Emas shakli bo‘lishsizlik ma’nosini bildiradi: Havo sovuq emas. Emas 
shaklidan keyin edi, ekan to‘liqsiz fe’llari qo‘llanishi mumkin: Kecha havo 
sovuq emas edi. 

---

43
3. O‘tgan zamon hikoya fe’li. 
Nutqdan oldin ro‘y bergan harakatni hikoya qilib berish yo‘li bilan 
ifodalaydi. Bunday shakl odatda boshqa bir shaxsdan eshitilgan harakat 
haqidagi xabarni bildiradi. 
Bo‘lishli shakli: 
Fe’l +-b,-ib + -man, -san, -di, -miz, -siz, -di(lar) 
Bo‘lishsiz shakli: 
Fe’l +-mab + -man, -san, -di, -miz, -siz, -di(lar) 
4. O‘tgan zamon davom fe’li. 
Nutqdan oldin ro‘y berib, ma’lum muddat davom etib turgan harakatni 
bildiradi: 
Bo‘lishli shakli: 
Fe’l +-r,-ar edi+-m, -ng, -k, -ngiz, -lar
Bo‘lishsiz shakli: 
Fe’l +-mas edi+-m, -ng, -k, -ngiz, -lar 
5. O‘tgan zamon maqsad fe’li. 
Nutqdan oldin maqsad qilib qo‘yilgan harakatni bildiradi. 
Bo‘lishli shakli: 
Fe’l + -moqchi edi+-m, -ng, -k, -ngiz, -lar 
Bo‘lishsiz shakli: