Microsoft Word on standartlashtirish javobb
Download 1.45 Mb. Pdf ko'rish
|
ON standartlashtirish jjjj
|
1. Metrologiya, standartlashtirish va o’zaroalmashuvchanlik fanida asosiy atamalar va tushunchalar. Ularning tasnifi STANDARTLASHTIRISH deganda muayyan sohada faoliyatni tartiblashtirish maqsadida qoidalarni kiritish va ularni ijro etish tushuniladi. Standartlashtirish barcha manfaatdor tomonlar ishtirokida, xususan, umumiy optimal tejamkorlikka erishish maqsadida, ekspluatatsiya sharoitlari va xavfsizlik talablari bajarilishi sharti bilan oʻtkaziladi Metrologiya – bu fizikaviy kattaliklarni oʻlchash, oʻlchash usullari va vositalari yagonaligini taʼminlash hamda talab qilingan aniqlikka erishish usullari haqidagi fandir Metrologiya masalalari qatoriga quyidagilar kiradi: 1) oʻlchashlar umumiy nazariyasini rivojlan rish; 2) oʻlchash usullari va vositalarini, oʻlchash aniqligini topish usullarini ishlab chiqish; 3) fizikaviy kattaliklar birliklarini va ular tizimlarini kiritish; 4) oʻlchashlar yagonaligini, oʻlchash vositalarini va talab qilingan oʻlchash aniqligini yagona talablarga javob berishini taʼminlash; 5) etalonlar va namunaviy oʻlchash vositalarini kiri sh; 6) kattaliklar birliklari oʻlchamlarini etalondan yoki namunaviy oʻlchash vositasidan ishchi oʻlchash vositasigacha uzatish usullarini ishlab chiqish va b. 2. O’lchash, o’lchash vositalari,asosiy turlari,o`lchash usullari. O‘lchash deb, shunday solishtirish, anglash, aniqlash jarayoniga aytiladiki, unda o‘lchanadigan kattalik fizikaviy tajriba, ya‘ni eksperiment yordamida, xuddi shu turdagi, birlik sifatida qabul qilingan miqdori bilan o‘zaro solishtiriladi. O‘lchash – bu umuman har xil kattaliklar to‘g‘risida informatsiya qabul qilish, o‘zgartirish demakdir. Bundan maqsad izlanayotgan kattalikni son qiymatini qo‘llash, ishlatish uchun qulay formada aniqlashdir. O‘lchash jarayoni – bu solishtirish eksperimentini o‘tkazish jarayonidir (solishtirish qanday usulda bo‘lmasin). O‘lchash usuli – bu fizik eksperimentning aniq, ma’lum struktura, o‘lchash vositalari va eksperiment o‘tkazishning aniq yo‘li, algoritmi yordamida bajarilish, amalga oshirilish usulidir. Turlari : O‘lchash fan va texnikaning qaysi sohasida ishlatilishiga qarab, u aniq nomi bilan yuritiladi: elektrik, mexanik, issiqlik, akustik va h.k. Bevosita baholash usuli – bevosita o‘lchash asbobining sanash qurilmasi yordamida to‘g‘ridan – to‘g‘ri o‘lchanayotgan kattalikning qiymatini topishdir. Masalan, prujinali manometr bilan bosimni o‘lchash yoki ampermetr yordamida tok kuchini topish. Ayirmali o‘lchash (differentsial) usuli – o‘lchov bilan taqqoslash usulining turi hisoblanib, o‘lchanayotgan kattalikning va o‘lchov orqali yaratilgan kattalikning ayirmasini (farqini) o‘lchash asbobiga ta‘sir qilishdir. Nolga keltirish usuli – bu ham o‘lchov bilan taqqoslash usulining bir turi hisoblanadi. Bunda kattalikning taqqoslash asbobiga ta‘siri natijasini nolga keltirish lozim bo‘ladi. Mos kelish usuli – o‘lchov bilan taqqoslash usulining turi. O‘lchanayotgan kattalik bilan o‘lchov orqali yaratilgan kattalikning ayirmasini shkaladagi belgilar yoki davriy signallarni mos keltirish orqali o‘tkaziladigan o‘lchash. 3. O’lchash vositalarining asosiy metrologik ko’rsatkichlari. Oʻlchash vositalarining koʻrsa shlar (shkala boʻyicha oʻlchash) diapazoni – shkalaning boshlang’ich va yakuniy qiymatlari bilan cheklangan sohasi. Boʻlinmalar qiyma - shkalaning ikkita qoʻshni belgilari o’qlari orasidagi masofa. Oʻlchash kuchi - kontakt zonasida oʻlchash uchligining detalga taʼsir qilish kuchi. Oʻlchash vositasining joiz (ruxsat e lgan) xatolik chegarasi - oʻlchash vositasi yaroqli deb hisoblanishi mumkin boʻlgan eng ka a absolyut xatolik. Oʻlchash xatoligi - oʻlchash na jasi bilan oʻlchanayotgan ka alik haqiqiy qiymatlarining ayirmasi. Oʻlchash priborining sezgirligi - oʻlchash vositasini chiqishidagi signal oʻzgarishining shunga keltirgan oʻlchanayotgan ka alik oʻzgarishiga nisba . Masalan, oʻlchamning 0,5 mkm ga oʻzgarishi pribor koʻrsatkichining 1 mmga siljishiga kel rsa sezgirlik 1000:0,5=2000 boʻladi. 4. O’lchash vositalarini ishlab chiqarish turiga va detal konstruktsiyasiga qarab tanlash. 5. Standartlashtirish to`grisida umumiy ma`lumotlar, Standartlashtirishni progressiv shakllari. STANDARTLASHTIRISH deganda muayyan sohada faoliyatni tartiblashtirish maqsadida qoidalarni kiritish va ularni ijro etish tushuniladi. Standartlashtirish barcha manfaatdor tomonlar ishtirokida, xususan, umumiy optimal tejamkorlikka erishish maqsadida, ekspluatatsiya sharoitlari va xavfsizlik talablari bajarilishi sharti bilan oʻtkaziladi. STANDARTLASHTIRISH DAVLAT TIZIMI deganda standartlashtirishning maqsadi va vazifalarini, standartlarni ishlab chiqish tartibi va uslubini, ularni tasdiqlash va joriy qilish, shuningdek, ularning joriy qilinishi va bajarilishi ustidan nazorat qilishni ifodalovchi oʻzaro muvofiqlash rilgan qoidalar va nizomlar tushiniladi Standartlashtirish ishlari bilan – OʻZBEKISTON TEXNIK JIHATDAN TARTIBGA SOLISH AGENTLIGI shug’ullanadi. Standart soʻzining boshqa maʼnolari ham mavjud: umumeʼtirof etilgan, tarixan oʻrnatilgan qoidalar toʻplami ( oltin standart , Kod dizayni standarti, Ochiq standart, Televizion eshittirish standartlari); namuna sifatida xizmat qiluvchi mahsulot; majoziy maʼnoda — shablon, original hech narsa oʻz ichiga olmaydi stencil . Standartlashtirish obyektlarining xususiyatlari va ularga qoʻyiladigan talablarga qarab meʼyoriy hujjatlarning quyidagi turlari ishlab chiqiladi: 1) asos boʻluvchi; 2) mahsulotga; 3) jarayonlarga; 4) tekshirish (sinash, oʻlchash, tahlil qilish) usullariga. Ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar turlarini ratsional holda qisqartirish maqsadida shu mahsulotlarning parametrik qatorlari uchun standartlar ishlanadi. Har bir mashina bir nechta parametrlar bilan xarakterlanadi. Standartlashtiriladigan parametrlar sonini qisqartirish uchun mashinaning bosh va asosiy parametrlari ajratiladi. 6. O’zbekiston standartlashtirish davlat tizimi (O`z SDT). Davlat standartlashtirish ob’ektlari Standartlashtirish ishlari bilan – OʻZBEKISTON TEXNIK JIHATDAN TARTIBGA SOLISH AGENTLIGI shug’ullanadi. OʻZBEKISTON TEXNIK JIHATDAN TARTIBGA SOLISH AGENTLIGINING VAZIFALARI qatoriga standartlashtirish sohasidagi davlat siyosatini shakllantirish va amalga oshirish, meʼyoriy hujjatlarni davlat roʻyxa dan oʻtkazish, xalqaro, davlatlararo va mintaqaviy standartlashtirish ishlarida qatnashish, tashkilotlarning standartlashtirish boʻyicha faoliya ni muvofiqlash rish boʻyicha ishlarni amalga oshirishning umumiy tashkiliy usullari va qoidalarini belgilash, me’yoriy hujjatlar talablariga rioya etilishini nazorat qilish va standartlashtirsh sohasida kadrlarni tayyorlash va qayta tayyorlash kiradi. Oʻzbekistonda standartlash rish boʻyicha quyidagi meʼyoriy hujjatlar kategoriyalari va ularni belgilash kiritilgan. Davlat miqyosidagi meʼyoriy hujjatlar: 1. Xalqaro standartlar - GOST; 2. Oʻzbekiston Respublikasining davlat standartlari - Oʻz DSt; 3. Umumdavlat tasniflagichi - Oʻz DT; 4. Meʼyorlar va qoidalar - bularni nomi va belgilanishi boshqaruv idoralari tomonidan amalga oshiriladi; 5. Oʻzbekiston rahbariy hujjatlari - Oʻz RH 6. Tavsifnomalar - OʻzT Tarmoq boshqaruv idoralari tomonidan tasdiqlanadigan maʼmuriy-hududiy meʼyoriy hujjatlar quyidagilardir: 1. Tarmoq standarti – TSt; 2. Tarmoq tasniflagichi – TT; 3. Meʼyorlar va qoidalar; 4. Rahbariy hujjatlar – RH; 5. Tavsifnomalar - T. Korxona rahbariyati tomonidan tasdiqlanadigan korxona meʼyoriy hujjatlari quyidagilardir: 1. Texnikaviy shartlar – TSh; 2. Korxona standarti - KSt. Davlat standartlari Oʻz RST 1.1-92 boʻyicha ishlab chiqiladi, davlat va iste’molchilar manfaatlarini himoya qilish, mahsulotning raqobatbardoshligini oshirish uchun ularda kelajakni inobatga olgan holda amaldagi texnologik imkoniyatlaridan ustun, istiqbolli talablar belgilanadi. 7. O’zbekistonda standartlashtirish bo’yicha me’yoriy hujjatlar. Standartlashtirish obyektlarining xususiyatlari va ularga qoʻyiladigan talablarga qarab meʼyoriy hujjatlarning quyidagi turlari ishlab chiqiladi: 1) asos boʻluvchi; 2) mahsulotga; 3) jarayonlarga; 4) tekshirish (sinash, oʻlchash, tahlil qilish) usullariga. 2) Davlat darajasidagi meʼyoriy hujjatlarga Oʻzbekiston hududidagi barcha idoralar, korxonalar, xoʻjalik subyektlari va jamoa tashkilotlari rioya qilishi shart. 3) Tarmoq darajasidagi meʼyoriy hujjatlarni shu tarmoq xoʻjalik subyektlari qo’llaydilar. Qolgan xoʻjalik subyektlari bu hujjatlarni hohishi boʻyicha qo’llaydilar. Standartlarni ishlab chiqish 4 bosqichga boʻlinadi. 1) standartni ishlab chiqish uchun texnik topshiriqni ishlab chiqish va tasdiqlash (zarur hollarda bajariladi); 2) standart loyihasini (dastlabki matn) ishlab chiqish va taqrizga jo’natish. 3) taqrizlarni tahlil qilish, standart loyihasini ishlab chiqish (yakuniy matn), kelishib olish va tasdiqlashga taqdim qilish.4) standartni tasdiqlash va davlat roʻyxa dan oʻtkazish. Bosqichlarni bir vaqtda bajarishga ruxsat qilinadi. 8. Tarmoq boshqaruv idoralari tomonidan tasdiqlanadigan ma’muriy-hududiy me’yoriy hujjatlari . Korxona rahbariyati tomonidan tasdiqlanadigan korxona me’yoriy hujjatlari. Korxona rahbariyati tomonidan tasdiqlanadigan korxona meʼyoriy hujjatlari quyidagilardir: 1. Texnikaviy shartlar – TSh; 2. Korxona standarti - KSt. Tarmoq boshqaruv idoralari tomonidan tasdiqlanadigan maʼmuriy-hududiy meʼyoriy hujjatlar quyidagilardir: 1. Tarmoq standarti – TSt; 2. Tarmoq tasniflagichi – TT; 3. Meʼyorlar va qoidalar; 4. Rahbariy hujjatlar – RH; 5. Tavsifnomalar - T. Standartlashtirish obyektlarining xususiyatlari va ularga qoʻyiladigan talablarga qarab meʼyoriy hujjatlarning quyidagi turlari ishlab chiqiladi: 1) asos boʻluvchi; 2) mahsulotga; 3) jarayonlarga; 4) tekshirish (sinash, oʻlchash, tahlil qilish) usullariga. . Unifikatsiya to`grisida umumiy ma`lumotlar UNIFIKATSIYA, ya’ni mahsulotlarning shakli, meyorlari va har xil oʻlchamlari boʻyicha birxillikka keltirish, mahsulotlar partiyasi miqdorini orttirishning kuchli omilidir. Bir xil vazifali obyektlar turlarini, xillarini va oʻlchamlari turlarini unifikatsiya yordamida ratsional ravishda qisqartirish mahsulotlarning konstruktiv variantlarini ishlash xususiyatlarini oʻrganish va tahlil qilish usuli bilan amalga oshirilishi mumkin (masalan, muftalar, variatorlar, podshipniklar va UNIFIKATSIYA natijasida kelib chiqadigan mahsulotlarni ishlatish doirasining cheklanishi agregatlashtirish hisobiga toʻg’rilanishi mumkin. AGREGATLASHTIRISH - bu turli kombinatsiyalarda yig’ish mumkin boʻlgan unifikatsiyalashgan standart agregatlardan (avtonom uzellardan) mashina va priborlar yaratish prinsipidir. UNIFIKATSIYA VA AGREGATLASHTIRISH ishlab chiqarishni maxsuslashtirish imkoniyatlarini kengaytiradi. Bunda ishlab chiqarilgan mahsulotlar nomenklaturasini qisqartirish va partiyalar hajmini oshirish hisobiga texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish uchun keng imkoniyatlar ochiladi. 12. O’zaro almashinish haqida asosiy tushunchalar. Tashqi o’zaroalmashinish to`grisida umumiy ma`lumotlar. O’zaroalmashinuvchanlik deganda mashinaga qoʻyilgan texnik shartlar bajarilishi va undan talab qilingan boshqa koʻrsatkichlarga erishilishi shar bilan yig’ish yoki taʼmirlash jarayonida detallar va yig’ma birliklarni boshqa mustaqil ishlab chiqarilgan nusxalari bilan moslashtirmasdan almashtirish imkoniyati tushuniladi. O’zaroalmashinuvchanlik toʻliq yoki notoʻliq turlarda boʻlishi mumkin. Toʻliq o’zaroalmashinuvchanlikda yig’ish jarayonida hech qanday sozlash yoki moslashtirish operatsiyalari boʻlmaydi. Bu esa detallar oʻlchamlari qatʼiy dopusklar bilan tayyorlanishini talab qiladi va mahsulot tannarxini birmuncha orttiradi. O’zaroalmashinuvchanlik tashqi va ichki boʻlishi ham mumkin. Tashqi o’zaroalmashinuvchanlik – bu sotib olingan va kooperatsiya qilinadigan mahsulotlarni ekspluatatsion koʻrsatkichlar hamda birikuvchi sirtlarni oʻlchamlari va shakli boʻyicha o’zaroalmashinuvchanlikdir. Masalan, tashqi o’zaroalmashinuvchanlik elektrodvigatellar vallarining aylanish chastotalari va quvvatlari, tebranish podshipniklarining halqalari diametrlari boʻyicha amal qiladi. 13. O’zaro almashinish haqida asosiy tushunchalar. Noto’liq o’zaroalmashinish to`grisida umumiy ma`lumotlar. O’zaroalmashinuvchanlik deganda mashinaga qoʻyilgan texnik shartlar bajarilishi va undan talab qilingan boshqa koʻrsatkichlarga erishilishi shar bilan yig’ish yoki taʼmirlash jarayonida detallar va yig’ma birliklarni boshqa mustaqil ishlab chiqarilgan nusxalari bilan moslashtirmasdan almashtirish imkoniyati tushuniladi. O’zaroalmashinuvchanlik toʻliq yoki notoʻliq turlarda boʻlishi mumkin. Toʻliq o’zaroalmashinuvchanlikda yig’ish jarayonida hech qanday sozlash yoki moslashtirish operatsiyalari boʻlmaydi. Bu esa detallar oʻlchamlari qatʼiy dopusklar bilan tayyorlanishini talab qiladi va mahsulot tannarxini birmuncha orttiradi. Qolgan hollarning barchasida notoʻliq o’zaroalmashinuvchanlik qoʻllanilishi afzal hisoblanadi. Bunda yig’ish jarayonida konpensatorlar, sozlash elementlaridan foydalanib moslashtirish ishlarini olib borishga ham zarurat paydo boʻladi. 14. O’zaro almashinish haqida asosiy tushunchalar. Ichqi o’zaroalmashinish to`grisida umumiy ma`lumotlar. O’zaroalmashinuvchanlik deganda mashinaga qoʻyilgan texnik shartlar bajarilishi va undan talab qilingan boshqa koʻrsatkichlarga erishilishi shar bilan yig’ish yoki taʼmirlash jarayonida detallar va yig’ma birliklarni boshqa mustaqil ishlab chiqarilgan nusxalari bilan moslashtirmasdan almashtirish imkoniyati tushuniladi. O’zaroalmashinuvchanlik tashqi va ichki boʻlishi ham mumkin. Tashqi o’zaroalmashinuvchanlik – bu sotib olingan va kooperatsiya qilinadigan mahsulotlarni ekspluatatsion koʻrsatkichlar hamda birikuvchi sirtlarni oʻlchamlari va shakli boʻyicha o’zaroalmashinuvchanlikdir. Masalan, tashqi o’zaroalmashinuvchanlik elektrodvigatellar vallarining aylanish chastotalari va quvvatlari, tebranish podshipniklarining halqalari diametrlari boʻyicha amal qiladi. Ichki o’zaroalmashinuvchanlik alohida uzellarga kiruvchi detallar, yoki mahsulot tarkibiga kiruvchi qismlar va mexanizmlarga tegishli bo’ladi. Masalan, tebranish podshipniklarining tebranish jismlari bilan halqalari ichki guruhli o’zaroalmashinuvchanlik xususiyatiga ega. ST SEV 145-75 bilan birikmalarni asosiy parametrlariga kiritilgan tushunchalar. ST SEV 145-75 bilan birikmalarni asosiy parametrlari uchun quyidagi tushunchalar kiritilgan. Nominal oʻlcham (D, d, l) – og’ishlarning boshlanish nuqtasi boʻlib, unga nisbatan chekli oʻlchamlar aniqlanadi. Birikmaga kiruvchi detallar uchun bu oʻlcham umumiy boʻladi. Yaroqli detalning haqiqiy oʻlchami eng katta chekli (D max , d max ) va eng kichik chekli (D min , d min ) oʻlchamlar orasida joylashishi yoki ularga teng boʻlishi kerak. Chekli oʻlchamlar talab qilingan uzunlikda cheklanishi mumkin.m Yuqorigi chekli og’ish (ES, es) deb eng katta chekli va nominal oʻlchamlar algebraik ayirmasiga aytiladi. Pastki chekli og’ish (EI, ei) deb eng kichik chekli va nominal oʻlchamlar algebraik ayrmasiga aytiladi. Teshik uchun: ES=D max -D; EI=D min -D Val uchun: es=d max -d; ei=d min -d Haqiqiy og’ish deb haqiqiy va nominal oʻlchamlar algebarik ayirmasiga ay ladi.Dopusk (T) deb eng katta va eng kichik chekli oʻlchamlar ayirmasiga aytadilar. Dopusk musbat kattalik boʻlib, talab qilingan ishlab chiqarish aniqligini bildiradi. 16. O’tkazish va uning turlari. Ikkita detal birikayotganida hosil boʻladigan rqishlar yoki tarangliklar qiyma ga bog’liq boʻlgan birikish xarakteriga o’tqazish deyiladi. Val bilan teshikni dopusk maydonlarining nisbiy joylashishiga qarab o’tqazishlar tirqishli, oʻtuvchi yoki taranglikli boʻlishi mumkin. Tirqish S - bu teshik bilan valni oʻlchamlarining ayirmasi, agar teshik oʻlchami val oʻlchamidan ka a boʻlsa. Eng katta, eng kichik va oʻrtacha tirqishlar quyidagicha topiladi: Smax=Dmax-dmin; Smin=Dmin-dmax; Sm=(Smax+Smin)/2 Taranglik N - bu yig’ishdan oldingi val bilan teshik oʻlchamlarining ayirmasi, agar birik rishdan oldin valning oʻlchami teshikning oʻlchamidan ka a boʻlsa. Taranglikning chekli va oʻrtacha qiyma : N max=dmax-Dmin; Nmin=dmin-Dmax; Nm=( Nmax-Nmin)/2 O’tqazish dopuski bu eng katta va eng kichik tirqishlar (tirqish dopuski TS) yoki eng katta va eng kichik tarangliklar (taranglik dopuski TN) ayirmasidir, yaʼni TS=Smax-Smin; TN=Nmax-Nmin. O’tqazishlarning barcha turlari uchun o’tqazish dopuski teshik bilan val dopusklarining yig’indisiga teng bo’ladi: TS(TN)=TD+Td 17. O’tuvchi o’tkazishlar to`grisida umumiy ma`lumotlar. Sxematik tasviri. O’tqazish dopuski bu eng katta va eng kichik tirqishlar (tirqish dopuski TS) yoki eng katta va eng kichik tarangliklar (taranglik dopuski TN) ayirmasidir, yaʼni TS=Smax-Smin; TN=Nmax-Nmin. O’tqazishlarning barcha turlari uchun o’tqazish dopuski teshik bilan val dopusklarining yig’indisiga teng bo’ladi: TS(TN)=TD+Td 18.Tirqishli o’tkazishlar to`grisida umumiy ma`lumotlar. Sxematik tasviri. Tirqish S - bu teshik bilan valni oʻlchamlarining ayirmasi, agar teshik oʻlchami val oʻlchamidan ka a boʻlsa. Eng ka a, eng kichik va oʻrtacha tirqishlar quyidagicha topiladi: Smax=Dmax-dmin; Smin=Dmin-dmax; Sm=(Smax+Smin)/2 19. Taranglik o’tkazishlar to`grisida umumiy ma`lumotlar. Sxematik tasviri. Taranglik N - bu yig’ishdan oldingi val bilan teshik oʻlchamlarining ayirmasi, agar birik rishdan oldin valning oʻlchami teshikning oʻlchamidan ka a boʻlsa. Taranglikning chekli va oʻrtacha qiyma : N max=dmax-Dmin; Nmin=dmin-Dmax; Nm=( Nmax-Nmin)/2 20. Dopusklar va o’tqazishlar tizimlari to`grisida ma`lumotlar. Dopusklar va o’tqazishlar tizimlari deb tajriba, nazariy va eksperimental izlanishlar asosida qonuniyatli tuzilgan va standartlar shaklida rasmiylashtirilgan dopusklar va o’tqazishlar qatorlarining majmuasiga aytiladi YSDP SEV da TESHIK TIZIMI va VAL TIZIMI boʻyicha o’tqazishlar nazarda tu lgan. Teshik tizimidagi o’tqazishlarda tirqishlar va tarangliklarning turli qiymatlariga ASOSIY TESHIKNI (H) turli dopuskli vallar bilan biriktirish hisobiga erishadilar.Val tizimidagi o’tqazishlarda tirqish va tarangliklarning turli qiymatlariga ASOSIY VALNI (h) turli dopuskli teshiklar bilan biriktirish hisobiga erishadilar. Asosiy teshik bilan asosiy val dopusk maydonlari detal tanasi tomonga joylashadi Dopusklar tizimini qurish uchun dopusk birligi tushunchasi kiritilgan. Dopusk birligi aniqlik oʻlchovi boʻlib, dopuskning nominal oʻlcham bilan bog’lanishini ifodalaydi. Oʻlchamlari 1 mm dan 500 mm gacha boʻlgan metall detallarning ishlov berish xatoligi bir xil texnologik sharoitlarda quyidagi qonun boʻyicha oʻzgarishi aniqlangan: YSDP SEV da umumiy oʻlchamlar qatori 3 diapazonga boʻlingan: 1 mm dan 500 mm gacha; 500 mm dan 3150 mm gacha; 3150 mmdan 10000 mmgacha. 21.Teshik tizimi to`grisida umumiy ma`lumotlar. Aniqlik darajasi – kvalitetlar to`grisida umumiy ma`lumotlar. Detallar va mahsulotlar uchun talab qilingan aniqlik darajasi - kvalitetlar yordamida meyorlanadi. Kvalitet deganda oʻlchamlar diapazonining barcha nominal oʻlchamlari uchun bir xil nisbiy aniqlik bilan tavsiflanadigan dopusklar toʻplami tushuniladi. Bir kvalitet doirasida aniqlik faqat nominal oʻlchamga bog’liq ravishda oʻzgaradi. Unda ix yoriy kvalitet dopuski T = ai deb ifodalanishi mumkin. Bu yerda dopusk birliklari soniga teng boʻlgan a koeffitsiyen nisbiy aniqlik darajasini bildiradi, uning qiymati kvalitet raqamiga bog’liq. Dopusklar va o’tqazishlar tizimi tuzilganida kvalitetlar soni ishlab chiqarishning turli sohalari talablariga, mahsulotlar aniqligining ortish istiqbollariga, erishib boʻladigan aniqlik chegarasiga, funksional va texnologik omillarga va qabul qilingan geometrik progressiyaning maxrajiga binoan qabul qilinadi. Bir kvalitetdan ikkinchi kvalitetga oʻtganda dopusklar geometrik progressiya maxraji φ ga oʻzgaradi. Yuqorida kel rilgan dopusk birligi formulalari 5-17 kvalitetlar dopusklarini aniqlash uchun ishlatiladi. x D С 22. Val tizimi to`grisida umumiy ma`lumotlar. Aniqlik darajasi – kvalitetlar to`grisida umumiy ma`lumotlar. Detallar va mahsulotlar uchun talab qilingan aniqlik darajasi - kvalitetlar yordamida meyorlanadi. Kvalitet deganda oʻlchamlar diapazonining barcha nominal oʻlchamlari uchun bir xil nisbiy aniqlik bilan tavsiflanadigan dopusklar toʻplami tushuniladi. Bir kvalitet doirasida aniqlik faqat nominal oʻlchamga bog’liq ravishda oʻzgaradi. Unda ix yoriy kvalitet dopuski T = ai deb ifodalanishi mumkin. Bu yerda dopusk birliklari soniga teng boʻlgan a koeffitsiyen nisbiy aniqlik darajasini bildiradi, uning qiymati kvalitet raqamiga bog’liq. Dopusklar va o’tqazishlar tizimi tuzilganida kvalitetlar soni ishlab chiqarishning turli sohalari talablariga, mahsulotlar aniqligining ortish istiqbollariga, erishib boʻladigan aniqlik chegarasiga, funksional va texnologik omillarga va qabul qilingan geometrik progressiyaning maxrajiga binoan qabul qilinadi. Bir kvalitetdan ikkinchi kvalitetga oʻtganda dopusklar geometrik progressiya maxraji φ ga oʻzgaradi. Yuqorida kel rilgan dopusk birligi formulalari 5-17 kvalitetlar dopusklarini aniqlash uchun ishlatiladi. 23. Yuqori va pastki chekli og’ishlari, dopusk ,dopusk maydoni,asosiy val,asosiy teshik to`grisida umumiy ma`lumotlar. Yaroqli detalning haqiqiy oʻlchami eng katta chekli (D max , d max ) va eng kichik chekli (D min , d min ) oʻlchamlar orasida joylashishi yoki ularga teng boʻlishi kerak. Chekli oʻlchamlar talab qilingan uzunlikda cheklanishi mumkin. Yuqorigi chekli og’ish (ES, es) deb eng katta chekli va nominal oʻlchamlar algebraik ayirmasiga aytiladi. Pastki chekli og’ish (EI, ei) deb eng kichik chekli va nominal oʻlchamlar algebraik ayrmasiga aytiladi. Haqiqiy og’ish deb haqiqiy va nominal oʻlchamlar algebarik ayirmasiga ay ladi. Dopusk (T) deb eng katta va eng kichik chekli oʻlchamlar ayirmasiga aytadilar. Dopusk musbat kattalik boʻlib, talab qilingan ishlab chiqarish aniqligini bildiradi. Asosiy val - bu yuqorigi chekli og’ishi nolga teng boʻlgan val. Asosiy teshik- bu pastki chekli og’ishi nolga teng boʻlgan teshik. …Ikkita detal birikayotganida hosil boʻladigan rqishlar yoki tarangliklar qiyma ga bog’liq boʻlgan birikish xarakteriga o’tqazish deyiladi. Val bilan teshikni dopusk maydonlarining nisbiy joylashishiga qarab o’tqazishlar tirqishli, oʻtuvchi yoki taranglikli boʻlishi mumkin 24. ESDP SEV dopusklar tizimi to`grisida umumiy ma`lumotlar. Kvalitetlar belgilanishi YSDP SEV dopusklar tizimida 500 mm gacha boʻlgan oʻlchamlar diapazoni 13 intervalga boʻlingan (3 mmgacha, 3 mmdan katta 6 mm gacha va hokazo), 500 mm dan 3150 mm gacha - 8 intervalga bo’lingan. 1 mmdan kichik oʻlchamlar uchun 0,1 mmgacha, 0,1 mmdan katta 0,3 mmgacha, 0,3 mmdan katta 1 mm gacha boʻlgan uchta interval mavjud. SEV tizimida 1 mm dan 10000 mm gacha boʻlgan oʻlchamlar uchun 19 ta kvalitet kiritilgan: 01, 0, 1, 2, ... 16, 17. Kvalitetlar quyidagicha belgilanadi: IT 01; IT0; IT1; ..., IT17. 1 mmdan kichik boʻlgan oʻlchamlar uchun 14-17 kvalitetlar dopusklari ishlatilmaydi. 500 mmgacha boʻlgan oʻlchamlar uchun turli tirqishli va taranglikli o’tqazishlar hosil qilish maqsadida vallar va teshiklar uchun 27 xil asosiy og’ishlar kiritilgan. YSDP SEV tizimida dopusk maydoni qaysidir asosiy og’ishni qaysidir kvalitet dopuski bilan biriktirish yoʻli bilan hosil qilinadi. Shuning uchun dopusk maydonlari asosiy og’ish harfi (yoki ikkita harfi) va kvalitet raqami bilan belgilanadi, masalan: h6; ef8; H6; EF8. Mahsulotlar unifikatsiya darajasini oshirish, oʻlchamli kesish asboblari va kalibrlar turlarini qisqartirish maqsadida SEV tizimida 1-500 mm oʻlchamlar diapazoni uchun afzal dopusk maydonlari ajratilgan. Bular umumiy foydalanishda boʻlgan 90-95% o’tqazishlarni taʼminlaydi. Barcha oʻlchamlar diapazonlari uchun tavsiya qilingan o’tqazishlar ajratilib, 1-500 mm o’lchamlar diapazoni uchun birinchi navbatda ishlatiluvchi o’tqazishlar ham ajratilgan H7/f7; H7/h6 va h. 35. Podshipnikning aniqlik klassi to`grisida umumiy ma`lumotlar.B irikuvchi o’lchamlarni og’ishlari to`grisida umumiy ma`lumotlar ,sxemasi. ST SEV 774-77 ga ko’ra tebranish podshipniklari tayyorlanish aniqligi bo’yicha beshta aniqlik klasslariga boʻlinadi (aniqlik ortish tartibida - 0; 6; 5; 4; 2). Podshipnikning aniqlik klassi mexanizmning ishlash sharoitiga va aylanish aniqligiga qoʻyilgan talablarga koʻra tanlanadi. Umumiy foydalanishdagi mexanizmlarning koʻpchiligida 0 (normal) klassdagi podishipniklar ishlatiladi. Aniqlik klassi podshipnikning shartli belgisidan oldin koʻrsatiladi, masalan: 6- 205 yoki ISO bo’yicha P6-205. Podshipniklarni vallarga o’rnatish uchun vallar diametrlarining 4,5,6 va 7 kvalitetlardagi n, m, k va js asosiy og’ishli dopusk maydonlari ishlatilganda podshipnik ichki xalqasining uziga xos dopuski bilan kichikrok kafolatli taranglik hosil bo’ladi . Tashqi xalqasini korpus bilan birikishida korpus teshigini o’lchamiga o’tuvchi o’tkazishlar uchun mo’ljallangan standart asosiy og’ishlar yoki N7, N8, Ye7 asosiy og’ishlari ishlatiladi. 36. Podshipnik xalqalarini yuklash turlari to`grisida umumiy ma`lumotlar. Podshipnikni yuklash intensivligini aniqlash. Maxalliy yuklanishda xalqa yo’nalishi doimiy bo’lgan natijaviy F r radial kuchni dumalanish ariqchasini bir qismi bilan qabul qiladi. TSirkulyatsion yuklanishda xalqa F r kuchini dumalanish ariqchasini to’liq aylanasi bilan ketma- ket qabul qiladi. Tebranma yuklanishda aylanmaydigan xalqa dumalanish ariqchasini bir qismi bilan ikkita (Fr va Fc) radial kuchlarini Fr+s teng ta’sir qiluvchisini qabul qiladi. Bu yerda Fr- doimiy yo’nalishli kuch, qiymati kichikrok Fc kuchi esa aylanib turadi. bu yerda b - xalqani o’tkazish o`rnini ishchi eni (b=B-2r), B-xalqani eni; r - xalqa galtellarining radiuslari, k 1 - kuch xarakteriga bog’liq dinamik koefitsent, k 2 - taranglikni bushab ketishini hisobga oluvchi koefitsent, k 3 -ikki qatorli podshipniklarda radial kuchni teng taksimlanmaganligini hisobga oladigan koefitsent. Hisoblangan P r ning joiz qiymatlari bo’yicha muvofiq o’tkazish turi tanlanadi o’tkazish turini zarur minimal taranglik N min yoki joiz maksimal N max taranglik bo’yicha ham tanlasa bo’ladi. 3 2 1 k k k b Fr P R Download 1.45 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|