Microsoft Word Yangi texn doc

Foydalanilgan adabiyotlar: 
a) asosiy adabiyotlar 
1. Tolipov O’.Q., Usmonboyeva M. “Pedagogik texnologiyalarning tatbiqiy asoslari” 
Toshkent. O’zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi “Fan” nashriyoti. 2006. 
– 149-175b. 
2. Shojalilov A., Abduraximov S.A., G’ofurov S.A., Yusupov F.M. “Injenerlik 
pedagogikasi va ilg’or pedagogik texnologiyalar” T.: 2004.- 
 29-44b. 
2.  Farberman B. L. Ta’limda eng muhim yangilik. // Ma’rifat. 1995 y. 24 may.  
 
1. Zamonaviy ta’limni tashkil etishga qo’yiladigan muhim talablardan biri 
ortiqcha ruhiy va jismoniy kuch sarf etmay, qisqa vaqt ichida yuksak natijalarga 
erishishdir. Qisqa vaqt orasida muayyan nazariy bilimlarni o’quvchilarga yetkazib 
berish, ularda ma’lum faoliyat yuzasidan ko’nikma va malakalarni hosil qilish, 
shuningdek, o’quvchilar faoliyatini nazorat qilish, shuningdek, o’quvchilar faoliyati 
nazorat qilish, ular tomonidan egallangan bilim, ko’nikma hamda malakalar 
darajasini baholash o’qituvchidan yuksak pedagogik mahorat hamda ta’lim 
jarayoniga nisbatan yangicha yondashuvni talab etadi. 
Pedagogik texnologiya o’z mohiyatiga ko’ra subyektiv xususiyatga ega, ya’ni, 
har bir pedagog ta’lim va tarbiya jarayonini o’z imkoniyati, kasbiy mahoratidan kelib 

---

 
108
chiqqan holda ijodiy tashkil etishi lozim. Qanday shakl, metod va vositalar 
yordamida tashkil etilishidan qat’iy nazar pedagogik texnologiyalar: 
-  pedagogik faoliyat (ta’lim-tarbiya jarayonining) samaradorligini oshirishi; 
-  o’qituvchi va o’quvchilar o’rtasida o’zaro hamkorlikni qaror toptirishi; 
-  o’quvchilar tomonidan o’quv predmetlari bo’yicha puxta bilimlarning 
egallashini ta’minlashi; 
-  o’quvchilarda mustaqil, erkin va ijodiy fikrlash ko’nikmalarini 
shakllantirishi; 
-  o’quvchilarning o’z imkoniyatlarini ro’yobga chiqara olishlari uchun zarur 
shart-sharoitlarni yaratishi; 
-  pedagogik jarayonda demokratik va insonparvarlik g’oyalarining 
ustuvorligiga erishishni kafolatlashi zarur. 
Pedagogik texnologiyalardan majburan foydalanish mumkin emas. Aksincha, 
tajribali pedagoglar tomonidan asoslangan yoki ular tomonidan qo’llanilayotgan 
ilg’or texnologiyalardan maqsadga muvofiq foydalanish bilan bizga, ularni ijodiy 
rivojlantrish maqsadga muvofiqdir. 
Bugungi kunda bir qator rivojlangan mamalakatlarda o’quvchilarning o’quv va 
ijodiy faoliklarini oshiruvchi hamda ta’lim-tarbiya jarayonining samaradorligini 
kafolatlovchi pedagogik texnologiyalarni qo’llash borasida katta tajriba to’plangan 
bo’lib, ushbu tajriba asoslarini tashkil etuvchi metodlar interfaol metodlar nomi bilan 
yuritilmoqda. Quyida ta’lim amaliyotida foydalanilayotgan interfaol metodlardan bir 
nechtasining mohiyati va ulardan foydalanish borasida so’z yuritamiz. 
2.  “Aqliy hujum” metodi. Mazkur metod muayyan mavzu yuzasidan berilgan 
muammolarni hal etishda qo’llaniladigan metod sanalib, u mashg’ulot 
ishtirokchilarini muammo xususida keng va har tomonlama fikr yuritish hamda o’z 
tasavvurlari va g’oyalaridan ijobiy foydalanish borasida ma’lum ko’nikma hamda 
malakalarni hosil qilishga rag’batlantiradi. Bu metod yordamida tashkil etilgan 
mashg’ulotlar jarayonida ixtiyoriy muammolar yuzasidan bir necha original 
yechimlarni topish imkoniyati tug’iladi. “Aqliy hujum” metodi tanlab olngan 
mavzular doirasida ma’lum qadriyatlarni aniqlash va ularga muqobil bo’lgan 
g’oyalarni tanlash uchun sharoit yaratadi. 
Metoddan samarali foydalanish maqsadida quyidagi qoidalarga amal qilish 
lozim.     
Dars jarayonida “Aqliy hujum” metodidan foydalanishda quyidagi qoidalarga 
amal qilish talab etiladi: 
1. O’quvchilarni muammo doirasida keng fikr yuritishga undash, ularning 
mantiqiy fikrlarni bildirishlariga erishish. 
2. Har bir o’quvchi tomonidan bildirilayotgan fikrlar rag’batlantirilib boriladi. 
Bildirilgan fikrlar orasidan eng maqbullar tanlab olinadi. Fikrlarning 
rag’batlantirilishi navbatdagi-yangi fikrlarnng tug’ilishiga olib keladi. 
3. Har bir o’quvchi o’zining shaxsiy fikrlariga asoslanishi va ularni o’zgartirishi 
mumkin. Avval bildirilgan fikrlarni umumlashtirish, turkumlashtirish yoki ularni 
o’zgartirish ilmiy asoslangan fikrlarning shakllanishiga zamin hozirlaydi. 
4. Mashg’ulot jarayonida o’quvchilar faoliyatini standart talablar asosida nazorat 
qilish, ular tomonidan bildirilayotgan fikrlarni baholashga yo’l qo’yilmaydi. Ularning 

---

 
109
fikrlari baholanib borilsa, o’quvchilar diqqatlarini shaxsiy fikrlarini himoya qilishga 
qaratadilar, oqibatda yangi fikrlar ilgari surilmaydi. Metodni qo’llashdan ko’zlangan 
asosiy maqsad o’quvchilarni muammo bo’yicha keng fikr yuritishga undash 
ekanligini yodda tutgan holda ularning faoliyatini baholab borishdan voz kechish 
maqsadga muvofiqdir. 
 Aqliy xujum ijtimoiy hayotda, ishlab chiqarishda qo’llanayotgan ish usuli 
hisoblanadi. Undan ta’lim jarayonida ham keng foydalanish mumkin. Aqliy xujum 
usulidan da’vat bosqichida ham, anglash va fikrlash bosqichlarida ham foydalaniladi. 
“Aqliy xujum” da muhokama etish uchun biror muammoli vaziyat, yangi tushuncha, 
yangi o’rganilayotgan mavzu olinadi. Tanlangan sohani oydinlashtirish uchun 
ishtirokchilarning barchasi o’z fikri, mulohazasi, taklifini bayon etadi. Barcha 
aytilgan informasiya qayd etilib, keyin maqbuli tanlab olinadi. 
Aqliy xujumni o’tkazganda guruhning barcha qatnashchisi faol ishtirok etishi 
kerak. Hyech qanday fikr cheklanmaydi va tanqid etilmaydi. Noto’g’ri bildirilgan fikr 
ustidan kulish yoki tanqid etish mumkin emas. 
 
 
“Aqliy xujum” guruhning barcha a’zolarini, ayniqsa, passiv, tortinchoq 
a’zolarini faollashtirishi bilan foydalidir. Aqliy xujumni tashkil etganda ma’lum 
me’yorga rioya etish kerak. Juda ko’p qo’llash uning qimmatiga putur yetkazadi. 
Temaga oid tushunchalarni izohlashda, mavzuni yakunlashda foydalanish mumkin. 
“Aqliy xujum”ni o’tkazishda ma’lum bir muammo yoki tushuncha guruhga ma’lum 
qilindi va unga doir fikr va mulohazalarni, bilimlarni bayon etish taklif etiladi. Biror 
kishi fikrlarni qayd etib boradi. 
Masalan: “talabaning muvaffaqiyatli o’qishi uchun ta’sir etuvchi faktorlar” 
muhokama etilsa: talabanng faolligi, bilim darajasi, qiziqishi, ta’limning 
uyushtirilishi, texnik vositalarini qo’llanishi, kompyuterdan foydalanish, darslik va 
qo’llanmalar mavjudligi ta’lim jarayonini rejalashtirilishi, ta’lim mazmunini aniq 
bo’lishi, talabanng iqtisodiy ta’minoti, tarbiyaviy ishlarning qo’yilishi va hakozo 
fikrlar bildirilishi mumkin. Keng va atroflicha fikr bayon etilishga erishish foydalidir. 
Barcha fikrlar qayd etiladi. So’ngra ularning ahamiyati muhokama qilinadi. 
Fikrlarning ahamiyatiga qarab o’rnini belgilash ham mumkin. 
Har bir fan o’qituvchisi “Aqliy hujum” uchun tavsiya etiladigan temalarni 
aniqlashi kerak. “Aqliy xujum” kichik va katta guruhlarda ham o’tkazilishi mumkin. 
Aqliy hujum guruhni faollashtiradi, darsni jonlantiradi. “Aqliy hujum” chog’ida 
bayon etilgan fikr va takliflarni o’rganish va eng maqbulini tanlab olish zarur.