Mikrobiologiya va

Gvarnieri va Pashen tanachalarini _q0‘llaniladigan

Herpesvirus. poksvirus, adeno\uus m У diagnostik, profilaktik va davolash preparatlari.

DNK tutuvchi viruslarga quyidagi oilalar ^^ra^* , viruslari. Poxviriadae - chinchechak, alyastrim va os qa kasallik
Herpesviriadae - oddiy gerpes, suvchechak va bosnq
chaqiruvchi viruslar.
Adenovirictdae - adenoviruslar va boshqa ar. ... viruslari. Papovihadae - papilloma, .o'gal va boshqa kasalhkla, vbu
Parvoviriadae - adenoassotsatsiyalashgan viiu _ya hammasi
_a„_r>, p.k, oilasiga kiruvchi
marakkab tuzilishga ega ⁷⁸.'!®^s"_i^l) _Ge ^_svirus|_ar odam organizmida viruslarni 3 ta o.lagacha k.r.'.ladb P _{genital gerpes}.
uchuq. stomatit. suvchechak, ^{0 ia}° ° _{k lliklam}i keltirib chiqaradi. sitomegalovirus. Epshteyn-Barr va boshq
267




Gerpesviruslari odam organizmida persistent holatda bo'lib. shuning uchun surunkali kasalliklarni keltirib chiqaradi. Bu virus poliorganotrop virus bo'lib, hamma a'zolarda latent infeksiyani keltirib chiqaradi. Gerpes­viruslari hujayra genomi bilan birikib olib provirus ko'rinishida uchraydi. homilaga ham o'tadi.


Chinchechak \ irusj Gerpes virus sxemasi
⁷8-rasm.
Suvchechak va о lab oluvchi temiratka viruslari bitta gerpes Zos­ter hisoblanadi. Genital gerpes virusi jinsiy a'zolarda gerpetik uchuqlar. yaralarni keltirib chiqaradi.


79-rasm. Bir qavatli hujayralar kulturasidagi kiritmalar va HPT


Gerpesviruslarning laboratoriya diagnostikasi. Ko'pchilik hollarda kasallikning xarakterli ko'rinishi diagnostikani yengillashtiradi. Lekin, kasallikni yashirin. sust o'tuvchi shakllarida ayniqsa genital gerpeslarda tashxis qo*}’ish qiyinlashuvi mumkin.
Virusoskopik usul. Kasallikning ko'pchilik shakllarida eng oddiy va yengil virusoskopik usul hisoblanadi. Uchuqdan va jarohatlangan


268

jo\ dan bosma. qirma surtma olinib bo'yab ko'rilganda gigant ко p yadioli

kiritmali hujayralami topilishi gerpesviruslar borligidan darak beradi.
Gerpetik enscfalitga shubha qilinganda miya bioptatlaridan monoklonal
antitela yordamida bilvosita immunoflyuoressensiya usulida virusni topish
mumkin.
Virusologik usul. Ko'proq homilador ayollaida genital gerpes
borligiga shubha qilinganda va birlamchi virus yuqqanda qo llanila 1.
ikkala virus (oddi\ gerpes virusi—I va oddiy gerpes virusi--) ham hujayra
kulturalarida yaxshi ko'pavadi, asosan ko'proq xoi ionallantois hujayra ar
qoianiladi. Xarakterli XPT hujavra yadrosida kiritmalar (maxsus antigeni )
va ko'p yadroli gigant hujayralar hosil bo ladi (79-iasm).
Biologik usul. Laboratoriya sharoitida vezikulalardan °“ⁿ^ⁿ
suyuqliklar quyon. dengiz cho‘chqachasi, kalamush ко z pai ©
vuqtirilsa ko'zning mugiz pardasini shikastlavdi va keratit. mi a
yuqtirilsa, ensefalU keltirib chiqaradi. Lekin. virusni orgamzimdan top№
kasallini aniqlash kriteriyasi hisoblanmaydi, chunki sog от о ai
80-90% viruslar uchraydi. Tabiiy sharoitda va laboratoriya havvon
chechak viruslari bilan og'rimaydi. . _a
Serologik tashxis qo'yishda KBR va neytralizatsiya reaksiyalari
qo'llaniladi.
Suvchechak kasalligi qo'zg'atuvchisining^ taksonomiya
Herpesviridae oilasi. Varicellovivus avlodi. Vaiice ounis ^
Suvchechak va o'rab oluvchi temiratki viruslarning laboratory
Tekshirish uchun teridagi toshmalardan material ^Ьи™"^Ь®¹^
suyuqligi. qon olinadi. Bemorga laboratoriya tashxisn 4 > _k
virusoskopik. virusologik va serologik usullaridan ^W-пЛЛ^
tashxisda vezikula suyuqliklandan tayyorlangan su m ^ _{va уа(})_г0
Gimza usulida bo'yaladi. bunda kaita, ко p ya 10 i [FAva KBR
ichi kiritmalari topiladi. Maxsus antigenni aniqlash uchun IF, IFAva


qoilaniladi.
Poksviruslar oilasiga clihichechuk virusi kiradi. Bu virus hamma DNK
tutuvchi viruslar ichida oichami jihatidan katta virusi hisoblanib suv-
chechak virusidan farqli ravishda ko'p kamerali yiringli toshmalami kelt-
irib chiqaradi. Bu virus toshmalaridagi suyuqliqda mayda-mayda Pashen
tanachalarini ko'rish mumkin. Chinchechak kasalligiga qarshi vaksina si-

girchechagi virusidan tayyorlanadi. chunki bu virus antigen o'xshashlikka ega.

Adenoviruslar DNK tutuvchi virus bo’lib. bularda tashqi qobig’i bo‘lmaydi. Asosan DNK va oqsillardan tashkil topgan.
Bu virusni bolalarning adenoid (bodom) bezlaridan ajratib olishgan. Asosan limfoid to^imalarni, ko'z konyuktivasini. yuqori nafas \o* 1 lari shilliq qavatlarini shikastlaydi.
Chinchechak virusini laboratoriya tashxisi
Chinchechakning tashxisini aniqlash uchun virusologik. virusoskopik. serologik usullardan foydalaniladi. Virusoskopiyada vezikula va pustula ichidagi materialdan tayyorlangan surtmalardan Pashen tanachalarni topish IFR usulida aniqlanadi. Chinchechakda vezikula ichidagi materialni elektron mikroskop ostida tekshirish yaxshi natija beradi. Virusologik tekshirishda tovuq embrioniga xorion allantois qobig'iga hujayra kulturalariga tekshiriluvchi materialni yuqtirib. virus ajratib olinadi va ularni maxsus zardoblar bilan KBR. GATR. NR. reaksiyalari yordamida identifikatsiya qilinadi. Serologik tekshirish qo'yish uchun juft zardoblardagi antitelalarining oshishi GATR, KBR va neytrallash reaksiyalarida aniqlanadi.
Adenoviruslar (yunoncha adeno-bez) o’tkir infeksion jarayonni keltirib chiqaradi, asosan yuqori nafas yo^;llari, ko'z. ichak va limfoid to‘qimalarni jarohatlaydi.
Adenoviruslarning 34 ta serovarlari uchraydi, oddiy tuzilishga ega, virion ikki ipli chiziqli infeksion DNK tutadi. Virusda supersapid uchramaydi. shuning uchun tashqi muhit omillariga (efir. spirt) o‘ta chidamli.
Laboratoriya sharoitida adenoviruslar odamlardan olingan epiteliy hujayra kulturalarida intinsiv ko'payadi. Virus replikatsiyasi yadroda го у beradi. Virusning sitopatik effekti yuqtirilgandan so'ng 1—7 kunlari namoyon boiadi va hujayralar yumaloqlashuvi. ularning bir birlari bilan birikishi oqibatida uzum shingiliga o’xshab yig’ilib qoladi. Hujayra yadrosida DNK tutuvchi spetsifik kiritmalar paydo bo'ladi. Adenoviruslar tovuq embrioni va laboratoriya hayvonlari uchun patogen emas. Ba‘zi bir serovarlari onkogen xususiyatga ega. 0‘tkir respirator virusli yuqimli kasalliklarning diagnostikasida ekspress, virusologik va serologik usullar qo'llaniladi.