Mikrobiologiya va

b)


a - Deyn zarrachasi (1) va
HB antigen tutuvchi zarrachalar
S °
(2.3).
b - tashqi qobig'i olib
tashlangan virus zarrachasining
" } uragi (serdsevina)
^ Dovn zarrachasi (gepatit В
virusi) ning sxematik tuzilishi

4. 
   va antigenlari.
   

1. 
   DNK ning bir ipli qismi;
   
2. 
   DNK ning ikki ipli qismi;
   
3. 
   DNK-polimeraza;
   
4. 
   HB_e- antigen;
   
5. 
   HB_c - antigen;
   
6. 
   HB -antigen.
   

Kasallikning manbayi-kasal odamlar, virus tashuvchilar hisoblanadi: virus


81- rasm


275




Uning tarkibida oqsil va DNK - polimeraza fermenti bor. murakkab virus hisoblanadi. DNKning musbat ipi nuqsonli.Bemor qon zardobida virusning uch xil morfologik shakli uchrashi mumkin (rasm 81). Eng ko'p sferik (22nm), kamroq ipsimon (50—130 nm) va 7—10% hollarda to"liq strukturali (kapsid va superkapsid) Deyn zarrachasi topiladi. Virusning yuza qismida yuza antigeni (HB_SAG) boiadi. Bu antigenga qarshi bemor qonida HB_SAT hosil bo‘ladi. 1965-yilda Avstralivalik aborigenlar qonida B.BlyumbergHB_sAG —ni topgan (ilgari Avstraliya antigeni deb atalar edi). Bu antigenning immunogenligi yuqori boiib. uning tozalangan agregatlari gepatit В kasalligiga qarshi tayyorlangan geninjeneriva vaksinasining tarkibiga kiradi. Gepatit В virusining 4 ta antigeni (HB Ag, HB_cAg HB_eAg, HB_X) bor. Gepatit В virusining o'zak antigeni HB.Ag. Bu antigenni DNK ° rab turadi. Alohida qonga ajrab chiqmavdi. HB^AG bilan HB_SAG ning yuqori titri va HB_cAGga qarshi JgM qonda topilsa, gepatit В ning o‘tkir shakli ekanligidan dalolat beradi. Gepatit В virusining uchinchi antigeni HB_cAg bo lib. u HB_$Ag musbat zardoblarda uchravdi. HB_fAg Deyn bo lakchasi tarkibiga kirmaydi ammo u bilan bo'gliq. Bemor kasalliginig inkubatsiyon davrida hosil boiadi. Uning funksiyasi toiiq aniqlanma- gan, lekin, bu antigenni aniqlash aktiv gepatit borligini ko'rsatadigan sezgir diagnostik ко rsatkich hisoblanadi. Ko'pincha surunkali shakldagi gepatitning aktiv shaklida HB_eAg topiladi. Bunday bemorlar atrofidagilarga epi emiologik jihatdan xavfli hisoblanadi. HB Ag toiiq oi'danilmagan. u arnⁱⁿg qoni, siydigi, axlati, spermasi va soiagi orqali ajraladi. Yuqish yo an parenteral yo 1, ya ni shpritslar, ignalar. xirurgik, stomatologik va os qa as о us unalar, qon va qon preparatlari orqali hamda jinsiy aloqa sperma) l an va vertikal yo 1 bilan kasal onadan homilaga yuqadi. Gepatit
n/Г ¹^°^S°ii / ®^an guruhlarga tibbiyot xodimlari, qon qabul
qiladigan kasallar (gemofiliya, anemiya). narkomanlan gomoseksualistlan fohishalar kiradi.
Kasallikning inkubatsion davri 2h5 oy va undan ham uzoq boiib, yengil ^mpfonraz shakldan boshlab, og'ir kechadigan shakllari ham kelitfchiqad^ ^^{ШС &} xronik shakllarda kechadi: sirroz va jigar raki
^Kasallik boshlanishida virus qon orqali jigarga kirib. gepatotsitiarda ко payadi va ularni zararlaydi. Kasallikning o‘tkir shaklida sariqlik oldi avn va sarg ayish davrlari tafovut qilinadi. 0‘tkir gepatitning asosiv belgisi sariqlik hisoblanadi. Uning qariyib 90% ini subklinik, simptomsiz


276




shakllari tashkil qiladi. Bunday paytlarda, asosan biokimyoviy tekshirishlar asosida (bilirubin, aminotransferazalaming oshishi) kasallikka tashxis qo'yiladi.
Sariqlik oldi davrida ishtahasizlik. ko'ngil aynish, ich buzilishi, kamquvvatlik. bosh og‘rishi, mushaklarda, bo^imlarda og^iqning paydo boiishi kuzatiladi; qon va siydikda o't pigmentlari ko'payadi. Sarg‘ayish davrida teri va ko‘z pardasining sarg‘ayishi va boshqa belgilar kuzatiladi. Kasallikning 10—20% asoratli kechadi, surunkali gepatit paydo boiadi. Surunkali gepatit persistensiya beruvchi va surunkali aktiv gepatit shak­llarida kechishi mumkin.
Gepatit С virusi RNK tutadi, parenteral ya’ni ifloslangan shprits ninalari orqali yuqadi.
Gepatit E virusi RNK tutadi, og‘iz orqali yukadi, 32-34nm kattalikda boiadi.
Gepati D virusi RNK tutadi, 36 nm kattalikda, ichki oqsili-D-antigen vazifasini bajaradi. Virus genomi juda kichik boiganligi sababli virusning reproduksiyasi uchun yordamchi virus kerak, bu vazifani gepatit В virusi bajaradi. Gepatit D virusi mustaqil ravishda gepatotsit hujayralarida rep- likatsiya boia olmaydi. Shuning uchun bu virus gepatit В bilan birga kelib kasallik patogenezining og‘ir o‘tishiga sababchi boiadi.
Laboratoriya diagnostikasida asosan IFA, BGAR, PZR kabi serologik reaksiyalar qoilaniladi.
В gepatiti bilan og‘rigan kasallar qon zardobida, kasallik yuqqandan so'ng 3-5 hafta o⁴tgach, HBs - antigenini (avstraliya antigeni) aniqlash mumkin. Bu antigenning yo‘q boiishi - sog'ayish yoki sog‘ayayotganlik- dan darak beradi. Virusning jigar hujayralariga ko'pincha kirib joylashib olishi. surunkali gepatitga olib keladi. Oikir virusli В gepatitida HBs ga qarshi oqsil boigan antitelalar juda kam topiladi.
Davosi va profilaktikasi. Maxsus davosi yo‘q, asosan simptomatik davolanadi; 5% - li glyukoza, 0,9%Ii fiziologik eritma va boshqa suyuq- liklar tomirga yuboriladi, parhez qilinadi. Hozirgi vaqtda a- interferon, la- muvidin kabi preparatlarning keng ishlati lishi o‘rganilmoqda. Gepatit В ning passiv va aktiv immunoprofilaktikasi ishlab chiqilgan: kasallar bilan muloqatda boiganlarga va HB_sAg tashuvchilarga maxsus immunoglobu­lin (HBJg) yuboriladi. Aktiv immunizatsiyasi uchun geninjeneriya usulida saxaramitset achitqi zamburugiarida tayyorlangan rekombinant vaksina (.Recombivax B, Engerix B) bola tugilganidan 24 soat ichida yuboriladi.