Mikroiqtisodiyot o’zbekiston Respublikasi Oliy Va O’rta Maxsus Ta’lim

2 Давлат харажатлари, солиқ ва баланслашган бюджет мультипликаторлари. 
Қисқа муддатли даврда бюджет-солиқ сиёсати давлат харажатлари, солиқ ва баланслашган 
бюджет мультипликаторлари самараси таъсири остида бўлади. 
ΔG ↑ → ΔE↑ (ΔEқΔC) → ↑ΔY(ΔY=ΔC х mg) 
Давлат харажатларининг ΔG миқдорга ўсиши режалаштирган харажатларининг ΔE миқдорда 
ўсишига ва умумий харажатларнинг эгри чизиқ бўйича юқорига сурилишига олиб келади. Бу 
вазиятда ялпи ишлаб чиқариш ҳажми (ΔY) миқдорида ўсади. 
7-мавзуда кўрганимиз сингари харажатлардаги озроқ ўзгариш даромадлардаги ундан 
анча катта бўлган, ўзгаришни келтириб чиқаради ва ΔY/ ΔE=1/(1-b) бўлади (22-чизма). 
ΔY=ΔE х (1/(1-b))= ΔE х m 
Солиққа тортиш ҳисобга олинмаганда ёпиқ иқтисодиёт учун давлат харажатлари 
мультипликатори ва ишлаб чиқаришнинг мувозанатли ҳажмини қуйидаги тенгламалар 
системасини ечиш орқали топиш мумкин: 
Y=C+I+G 
C=a+bY
Бу ерда: Y=C+I+G – ёпиқ иқтисодиёт учун асосий макроиқтисодий айният; 
Е
Е=Y 
E2=E1+ΔE(ΔG)
E1=C1+I1+G1+Xn1
E2=Y2
ΔE 

---

E1=Y1
ΔY 
E1=Y1 E2=Y2 Y 
22-чизма. Давлат харажатлари ўзгаришининг мультипликатив самараси 
Тенламалар системасини Y учун ечиб қуйидаги натижани оламиз:
1 
Y = ---------- (a+I+G);
1-b 
Бу ерда: 1/(1-b) – ёпиқ иқтисодиётда солиққа тортиш ҳисобга олинмаган вазиятда 
харажатлар мультипликатори; 
(a+I+G) – автоном харажатлар; 
b=MPC – истемолга чегараланган мойиллик бўлиб мультипликатор миқдорини 
белгиловчи асосий омилдир. 
Солиққа тортиш ҳисобга олинганда истеъмол функцияси ўзгаради ва C=a+b(1-t)Y 
кўринишни олади. Бу тенгламани асосий макроиқтисодий айниятга қўйиб ечсак, қуйидаги 
натижани оламиз:
1