Mikroorganizmlardan zarur moddalar sintezlab olish

Mikroorganizmlardan zarur moddalar sintezlab olish.

Amirova Nozimabonu

Reja:

• Mikroorganizmlarni fermentativ ko‘rsatgichlari
• Mikroorganizmlardan biofaol moddalar olish texnologiyasi
• Ikki interferon oqsilini sintezlab olish
• Mikroorganizmlardan biofaol moddalarni ekstratsiyalab olish

• Mikroorganizmlarning xayoti faoliyatidagi maxsuloti asosida moddalar almashunovi yotadi va natijada kupgina maxsulotldar ishlab chiqariladi, bularga kiradi:
• fermentlar
• pegmentlar -toksinlar -vitaminlar
• -antibiotiklar
• aromatik moddalar
• Issiqlik va yoruglik energiyalari.
• Ajratib olingan kulturani identifikatsiya kilishda mikrobning bioximik xususiyatlarini urganish katta axamiyatga ega. Mikrobning bioximik xususiyatlariga fermentlari, pigment, toksinlar. xosil kilishlari kiradi.
• Fermentlar - murakkab tuzilishiga ega bulgan oksil moddalardir, xam bu moddalar xujayra ichida tashkarisida xam kimyoviy reaksiyalarni katalizlaydi, tezlashtiradi.

Patogen bakteriyalar saprofitlardan fark kilib, kuchsiz bioximik aktivlikka ega va uzining tarkibida ma’lum bir ferment tutadi. Bemor odam organizmdan ajratib olingan bakteriyalar bioximik aktivligini aniklash yukumli kasalliklarga tashxis kuyishni engillashtiradi. Ekzo va endofermentlar, bulardan tashkari konstitutiv, adaptiv yoki indutsirlangan fermentlar farklanadi. Indutsirlangan fermentlar bakteriya xujayrasida ozik muxitlar tarkibida ma’lum bir substratlar bulganda paydo buladi. Adaptiv fermentlar bakteriya xujayrasining uzgargan sharoitlarda yashashga moslashishga yordam beradi. Ba’zi bakteriya turlari moddalar almashinuvi jarayonida maxsus buyok moddalar - pigmentlar xosil kiladi. Eruvchanligiga kura pigmentlar suvda eriydigan, spirtda eriydigan, efirda eriydigan va x.k. buladi. Pigment xosil kilish xossasi turga xos belgi xisoblanib, ajratib olingan kulturani identifikatsiya kilishda katta axamiyatga ega. Mikroorganizmlarning bioximik xususiyatlarini urganish uchun uglevodlardan iborat ozik muxitlardan foydalaniladi. Bunay ozik muxitlarga mono- va disaxoridlardan iborat bulgan Gisning uzun va kiska ola-chipor katorlari kiradi. Idinkator sifatida Andreda reaktiv va boshkalar kullaniladi. Agar ozik muxit rangi uzgarsa uglevodlar kislotagacha parchalangan buladi. Uglevodlar kislota va gazgacha parchalansa, ozik muxit rangi uzgarishi bilan birga suzgich shishachada gaz pufakchalari (suyuk ozik muxitlarda) yoki agarda gaz pufaklari agarning yorilishi (kattik ozik muzxitlarda kuzatiladi). Mikroorganizmlarning proteolitik xususiyatini bilish uchun bakteriya 10-20% jilatinali ustunli muxitga ukol usuli bilan yoki peptonli suvga ekiladi. Oqsillarning parchalanganligini quyidagi reaksiyalar orqali bilish mumkin..

• Ko‘pincha mikroorganizmlar dunyosida metabolizmning nozik boshqarilishi sifatida koorporativlik usuli kuzatiladi. Bu erda ferment va substratning koorporativ o‘zaro ta’siri haqida so‘z ketmoqda. Substrat bilan bitta bog‘lanishga ega bo‘lgan polimer enzimlar ular bilan bitta katalitik markaz yordamida birikadi, bunda substratning qo‘shimcha molekulalari uchun boshqa joylarning yuqori yaqinligi yaratiladi. Bunday ta’sirning umumiy samarasi katalitik faollikning substrat konsentratsiyasini arifmetik oshishiga nisbatan geometrik o‘sishida namoyon bo‘ladi.

• Mikroorganizmlarda moslanish jarayoni juda yaxshi ketadi. Ulami sorbentda o‘stirib, askorbin kislotaning sintezini kuchaytirish mumkin. Mikroorganizmlardan penitsillin, ampitsillin va organik kislotalar olinadi. Biotexnologiya sohasi fanda yangi yo‘nalish bo‘lib, texnologiya bo‘yicha laboratoriya va korxona sharoitida xohlagan moddalar olish imkoniyatini yaratib, dori tanqisligi muammosiga chek qo‘yishda yordam beradi.
• Ayniqsa, nasi muhandisligi yordamida biologik usulda dori tayyorlash uchun mikroorganizm yoki o‘simlikka naslni o‘tkazib, to‘qima rivojlanishi uchun ma’lum sharoit yaratiladi. Nasi muhandisligi yordamida interferon, riboflovin, insulin va samo totropin gormonlari olinmoqda. Jenshen kabi o‘simliklar ko‘pay tirilmoqda.

• Zamburug‘lar shu usulda ko‘paytirilib, ulardan xonaki dorilar (araxid kislotasi, yarim to‘yingan aromatik yog’ kislotalari va boshq.) olinmoqda. XX asming oxirlarida biotexnologiya usulida olinadigan mahsulot hajmi 28,9 milliard dollami umumiy doridarmonlar esa 8,5 mid. dollami tashkil etdi. Yaponiya dunyoda aminokislotalar, antibiotiklar, spirtlar va turg‘unlashtirilgan fermentlar olish bo‘yi cha eng yirik davlat hisoblanadi.
• Dorivor o‘simliklar xomashyosi va ulardan olinadigan dorivor preparatlar respublikamiz aholisini doridarmonlar bilan ta’min lashda salmoqli o‘rin egallaydi. Barcha dorivor o‘simliklar tarkibida turli xil birikmalar mavjud.
• Ulaming ba’zilari barcha o'simliklarga xos bo'lsa, ayrimlari maxsus o‘simliklardagina uchraydi. Bu birikmalaming hammasi ta’sir etuvchi moddala, ya’ni xomashyo tarkibidagi asosiy ta’sir etuvchi moddalar deb ataladi. Bu moddalar ayrim o'simliklarga xos alkoloidlar, kumarinlar, efir moylari, vitaminlar va boshqalardan iborat.