Milliy hisoblar tizimi

Ishlab chiqarish samaradorligi
Ishlab chiqarish samaradorligi — korxona miqyosida iqtisodiy faoliyat, iqtisodiy dasturlar va tadbirlarning foydali natijalar berishi, olingan iqtisodiy samaraning muayyan qiymatga ega boʻlgan resurslarni qoʻllagan holda eng yuqori ishlab chiqarish hajmiga erishishga sabab boʻlgan ishlab chiqarish omillari, resurslar sarflariga nisbati bilan tavsiflanadi. Ishlab chiqarish samaradorligi korxona faoliyatining yakuniy natijasini koʻrsatadi. Miqdoriy jihatdan ishlab chiqarish samaradorligini mahsulot ishlab chiqarish uchun sarf qilingan mehnat miqdori bilan oʻlchash mumkin, lekin mehnat sarfini aniq oʻlchash ancha qiyin. Shu sababli, ishlab chiqarish samaradorligi mehnat resurslaridan foydalanish samaradorligi; ishlab chiqarish vositalaridan va kapitaldan foydalanish samaradorligi koʻrsatkichlari bilan aniqlanadi. Korxonalarda ishlab chiqarish samaradorligining umumlashgan koʻrsatkichi tovar ishlab chiqarish surʼatlarining oʻsishi hisoblanadi, undan tashqari puldagi harajatlar birligiga toʻgʻri keladigan mahsulot hajmi, balans foydaning asosiy va aylanma fondlar yigindisiga nisbati, toʻla tannarx koʻrsatkichlari muhim ahamiyatga ega. Mehnat unumdorligining oʻsishi surʼatlari, mehnatni tejash va mahsulot hajmi oʻsishida mehnat unumdorligi hissasi kabi koʻrsatkichlardan ham foydalaniladi. Ishlab chiqarish samaradorligi texnik samaradorlik (ishlab chiqarish hajmi), iqtisodiy samaradorlik (mehnat unumdorligi, mehnat resurslari, asosiy fondlar, aylanma resurslar), ijtimoiy samaradorlik (moddiy resurslar, foyda) hisobiga shakllanadi.Dunyodagi barcha mamlakatlar aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha daromadlar darajasi bilan bir-biridan keskin farqlanadi. Bu turli mamlakatlar aholisining daromadlari darajasi o‘rtasida tengsizlik mavjudligini bildiradi. Shu bilan birga alohida olingan mamlakatlar aholisining turli qatlam va guruhlari o‘rtacha daromadlari darajasida ham farq mavjud bo‘ladi. Mamlakatning iqtisodiy rivojlanishi darajasi ham daromadlaridagi farqlarni bartaraf qilmaydi.
Daromadlar tengsizligi darajasini miqdoriy aniqlash uchun jahon amaliyotida Lorents egri chizig‘idan foydalaniladi (1-chizma). Chizmaning yotiq chizig‘ida aholi guruhlarining foizdagi ulushi, tik chizig‘ida esa bu guruhlar tomonidan olinadigan daromadning foizdagi ulushi joylashtirilgan. Nazariy jihatdan daromadlarning mutlaq teng taqsimlanishi imkoniyati (burchakni teng ikkiga bo‘luvchi) 0E chiziqda ifodalangan bo‘lib, u oilalarning har qanday tegishli foizi daromadlarning mos keluvchi foizini olishini ko‘rsatadi. Ya’ni aholining 20% barcha daromadlarning 20%ni, aholining 40% daromadlarning 40%ni, aholining 60% daromadlarning 60%ni olishini bildiradi va h.k. Demak, 0E chizig‘i daromadlarning taqsimlanishidagi mutlaq tenglikni ifodalaydi.Daromad Yalpi ichki mahsulotning bir qismi sifatida hisobga olinadi, chunki ishlab chiqarish sodir bo'lgan joyda emas, balki ishlab chiqarish omillariga kim egalik qiladi.
Masalan: AQShda ishlab chiqarilgan nemis avtomobil zavodi taqdirda, fabrikadan olingan daromad AQSh GNP emas, balki Germaniya GNP qismi deb hisoblanadi, chunki ishlab chiqarishda ishlatiladigan kapital (fabrika, mashina va boshqalar) nemis hisoblanadi. egalik qilgan. Amerikalik ishchilarning ish haqi AQSh yalpi ichki mahsulotining bir qismi, saytdagi har qanday nemis ishchilarining ish haqi Germaniya yalpi ichki mahsulotining bir qismi bo'ladi.
Nominal YaMM, o'sha yil davomida mavjud bo'lgan narxlardan foydalangan holda, ma'lum bir yil davomida ishlab chiqarilgan mahsulot miqdorini o'lchaydi. Vaqt o'tishi bilan narxlarning umumiy darajasi inflyatsiya tufayli ko'tarildi, ishlab chiqarilgan tovarlar va xizmatlar hajmi o'zgarmasa ham nominal YaMM o'sishiga olib keladi.Haqiqiy Yalpi milliy mahsulot ikki yoki undan ko'p turli xil yillarda ishlab chiqarilgan tovarlar va xizmatlarni bir xil narxlarda baholash orqali o'lchanadi. Masalan, YMM 2000, 2001 va 2002 yillarga barcha hisob-kitoblar uchun 2002 yildagi narxlardan foydalangan holda hisoblanishi mumkin. Bu milliy daromadning inflyatsiya bilan buzilmagan o'lchovini beradi.