Milliy xavfsizlikni ta`minlash borasidagi islohotlar

O’tgan asrning so’nggi o’n yilligida insoniyat hayotida ro’y bergan muhim o’zgarishlarni quyidagicha tavsiflash mumkin:

• 
  O’tgan asrning so’nggi o’n yilligida insoniyat hayotida ro’y bergan muhim o’zgarishlarni quyidagicha tavsiflash mumkin:
  
• 
  Birinchidan. Ikki qutbli dunyo, “sovuq urush” muhiti barham topdi va insoniyatning yagona makonda yakdil maqsad sari yashashi uchun imkoniyat paydo bo’ldi.
  
• 
  Ikkinchidan. Dunyo xaritasida asosan, Markaziy Osiyo, Boltiqbo’yi va Sharqiy Yevropa mintaqalari hisobiga yangi milliy davlatlar paydo bo’lib, demokratik rivojlanish yo’liga kirdi.
  
• 
  Uchinchidan. Inson huquqlarini amalda ro’yobga chiqarish, dunyo xalqlarining yagona maqsadi – tinch va farovon hayotini barpo qilish va integratsiyalashish yo’nalishlarida amaliy ishlar boshlandi.
  
• 
  Bu o’zgarishlar jahon taraqqiyotiga oid eski andoza va qoliplarni qayta ko’rib chiqish imkonini beradi.
  
• 
  Jahon tarixida iz qoldirgan ko’plab olim va mutaxassislar, siyosatchi va davlat arboblari “taraqqiyot” tushunchasiga oid o’z qarashlarini bayon etgan. Ularning aksariyati “taraqqioyot” faqat quyidan yuqoriga qarab borish g’oyasini yoqlab chiqadi.
  
• 
  Biri taraqqiyotning eng yuqori cho’qqisi kommunizm deb ta’riflasa, boshqasi uni “G’arb demokratiyasi” deb atagan. Amalda esa har ikkalasi mohiyatan bitta bo’lib, u hayot faoliyatining quyidan yuqoriga qarab harakatidan iborat ekani haqidagi fikrni ifoda etadi. Bu jarayonni bir tomonlama tushuntirishga intilish “5 formatsiya” nazariyasida o’z aksini topgan. Uning tarafdorlari nazarida taraqqiyot ibtidoiy, quldorlik, feodalizm, kapitalizm va pirovardida kommunizm bosqichlarining ketmaketligidan tashkil topgan. Mazkur ta’limot hech qaysi millat bu chiziq doirasidan chiqa olmasligi va chiqishi mumkin ham emasligi barcha millatlar ana shi 5 ta formatsiyani bosib o’tishi shart ekanligini ta’kidlab kelgan.
  

Masalan, Malayziya davlatini olaylik. U o’ziga xos rivojlanish yo’lini tanlab, taraqqiyotning yuqori cho’qqisini zabt etdi. Yohud Xitoy tanlagan taraqqiyot yo’li ham butun jahon hamjamiyatini hayratda qoldirdi desak, xato bo’lmaydi. Marksistik nuqtai-nazardan qaraganda, ularning taraqqiyoti to’xtagan davlar sifatida qabul qilishimiz kerak edi. Hayot esa buning aksini tasdiqlamoqda.

• 
  Masalan, Malayziya davlatini olaylik. U o’ziga xos rivojlanish yo’lini tanlab, taraqqiyotning yuqori cho’qqisini zabt etdi. Yohud Xitoy tanlagan taraqqiyot yo’li ham butun jahon hamjamiyatini hayratda qoldirdi desak, xato bo’lmaydi. Marksistik nuqtai-nazardan qaraganda, ularning taraqqiyoti to’xtagan davlar sifatida qabul qilishimiz kerak edi. Hayot esa buning aksini tasdiqlamoqda.
  
• 
  Demak, bundan xulosa qilib aytish mumkinki, dunyoda turli jamiyat yoki davlat qancha ko’p bo’lsa, taraqqiyot yo’llari va modellari shuncha ko’p bo’lishi mumkin ekan. Zero har bir davlat yoki millat tarixiy tajribasi, urf-odatlari va an’analaridan kelib chiqqan o’ziga xos taraqqiyot yo’nalishini belgilash imkoniyati va huquqiga ega. Har bir davr esa yangicha yondoshuv va fikrlashni taqozo etadi. Aks holda jamiyat hayotida faoliyat va tafakkur tanballigi paydo bo’lishi hech gap emas.
  
• 
  Shunday ekan, bugungi kunda yangi tarixiy bosqich, ya’ni yangi davr haqida fikr yuritish maqsadga muvofiq. Ko’z o’ngimizda vujudga kelayotgan vaziyatni hisobga olib, aksariyat olimlar insoniyat “qaltis davrga qadam qo’ydi”, deb ta’kidlayotgani bejiz emas.
  
• 
  Jumladan, XX asrning 80-yillarida amerikalik olim Emmanuel Vallerstayn o’z asarlarida, “…hozirgi mojarolar holva, agarda jarayon shu tarzda kechadigan bo’lsa, XXI asrning o’rtalariga borib ko’z ko’rib, quloq eshitmagan voqealar sodir bo’lishi mumkin” deya bashorat qilgan. Bu xulosa qanchalik keskin bo’lmasin hamda dalil, isbot talab etmasin, u ko’pchilikning diqqatini jalb etayotgani sir emas. Bizningcha bunday murakkab vaziyatda davrni aniq belgilab, ma’lum to’xtamga kelishning o’zi g’oyatda qiyin masala.