Mintаqаviy iqtisodiyot fаnidаn mustаqil tаlim ishI

Ikkinchidan, tashqi savdo faoliyatidagi barcha sun’iy to`siqlar olib tashlandi.
Xususan, oldindan to`lovlarsiz va kafolat majburiyatlarisiz eksport qilish tartibi joriy etildi. Ortiqcha va eskirgan ruxsat beruvchi talablar bekor qilindi. Qishloq xo`jaligi mahsulotlarini eksport qilish mexanizmlari soddalashtirildi. Amalga oshirilgan chora-tadbirlar natijasida eksport hajmi 11,3 milliard AQSH dollarini tashkil etdi va oldingi yil shu davr ko`rsatkichiga nisbatan 126 foizga oshdi.
MDH davlatlari ichida mahsulot eksport qilinadigan eng yirik davlatlar qatoriga Rossiya, Qozog`iston, Qirg`iziston va Tojikiston hamda uzoq xorijiy mamlakatlar – Xitoy, Turkiya, Afg`oniston,Eron, Koreya Respublikasi va Frantsiya davlatlarini kiritish mumkin. Mahsulot turlari bo`yicha eksportning eng yuqori o`sish sur’atlari mashina va asbob-uskuna, rangli metall, oziq-ovqat mahsulotlari hamda to`qimachilik mahsulotlariga to`g`ri keldi. Bunda meva-sabzavot mahsulotlari eksporti ham mablag` jihatidan (592,6 million dollar), ham miqdor jihatidan (831,7 ming tonna) o`sishiga erishildi. Bugungi kunda eksport tarkibining qariyb 78 foizini qayta ishlash tarmog`i mahsulotlari tashkil etmoqda. Jumladan, yuqori qo`shilgan qiymatga ega mahsulotlar eksportining ulushi 28,5 foizdan 34,5 foizgacha ortdi, elektr maishiy texnika 2,4 baravarga, avtomobil eksporti 3 baravarga, to`qimachilik mahsulotlari 1,3 baravarga va charm-poyabzal mahsulotlari eksporti 14,2 foizga o`sdi.
Agrar sektorni modernizatsiyalash va intensiv rivojlantirish, qishloq xo`jaligini
yanada isloh qilish va mamlakat oziq-ovqat xavfsizligini mustahkamlash borasida muayyan ishlar amalga oshirildi. 2017 yil davomida qishloq xo`jaligi sohasiga oid 5 ta qonun, 20 dan ortiq farmon va qaror qabul qilindi, 2 ta yangi qo`mita va 3 ta uyushma tuzildi. Qishloq va suv xo`jaligi vazirligi faoliyati tubdan takomillashtirildi. Qishloq tumanlarida hokimlarning qishloq va suv xo`jaligi masalalari bo`yicha o`rinbosari lavozimi joriy qilindi. O`zbekiston Fermerlari kengashi O`zbekiston Fermer, dehqon xo`jaliklari va tomorqa yer egalari kengashi sifatida qayta tashkil etildi. O`tgan yilda mamlakatimizda 8 million 377 ming tonna g`alla, 2 million 900 tonnadan ziyod paxta, 12 ming 450 tonna pilla, 500,8 ming tonna sholi, 22 million tonna mevasabzavot, 12,3 million tonna go`sht va sut mahsulotlari etishtirildi. Bu yilda birinchi marta g`alladan bo`shagan qariyb 1 million gektar maydonga sabzavot, kartoshka, poliz va dukkakli ekinlar ekildi va 5,5 million tonnadan ortiq mahsulot etishtirildi. Ispaniya, Polsha, Niderlandiya, Gretsiya, Rossiya, Xitoy, Janubiy Koreya, Turkiya, Vetnam va Indoneziya davlatlarining ilg`or tajribasidan keng foydalanishga alohida e’tibor qaratildi. Shuningdek, mamlakatimizda birinchi marta shafran kabi noan’anaviy ekin ekish yo`lga qo`yildi, soya ekish kengaydi. Qishloq xo`jaligi mahsulotlarining 132 ming tonnasi qayta ishlanib, 100 million dollarlik tayyor mahsulot, 856 million dollarlik 724 ming tonna ho`l meva eksport qilindi.
Chorvachilik tarmog`ini rivojlantirish dasturlari doirasida baliq, asal etishtiriladi-
gan, parranda, echki, qoramol boqiladigan ko`plab xo`jaliklar faoliyati yo`lga qo`yildi. Zotdor qora bayir otlarini ko`paytirish va ot sportini rivojlantirish maqsadida Qashqadaryoda yangi yilqichilik kompleksi tashkil etildi. Toshkent viloyatida va boshqa hududlarda ham bunday majmualar barpo qilinmoqda. Pillachilikda yuqori hosil olishda muhim ahamiyatga ega bo`lgan, ammo deyarli yo`qolib borayotgan an’analar qayta tiklanmoqda. Qimmatbaho hom ashyo bo`lgan ipak etishtirishning mutlaqo yangi tizimi yo`lga qo`yildi. O`tgan yil mamlakatimizda birinchi marta pilladan yiliga ikki marta hosil olish tajribasi sinovdan o`tkazildi va ijobiy natija berdi.
Har bir viloyatda pilla xom ashyosini qayta ishlab, tayyor mahsulot olish maqsadida to`g`ridan-to`g`ri chet el investitsiyalari jalb qilindi va ipakni qayta ishlashga ixtisoslashgan 10 ta korxona ishga tushirildi. Suv tejaydigan texnologiyalarni joriy etishga qaratilgan tadbirlar qo`llab-quvvatlanib, ularning tashabbuskori bo`lgan xo`jalik va tashkilotlarga qo`shimcha imtiyoz va preferentsiyalar berildi. Natijada, bugungi kunda qariyb 240 ming gektar maydonda ana shunday texnologiyalar, jumladan, 28 ming gektar erda tomchilatib sug`orish texnologiyasi joriy qilindi.
3. 25-martda Toshkent xalqaro investitsiya forumining ikkinchi kuni oʻtdi. Uning doirasida 15 dan ortiq tadbir, jumladan, davra suhbatlari, uchrashuvlar, muloqotlar, panel muhokamalari, hujjatlarni imzolash marosimlari boʻlib oʻtdi. “Transport-logistika infratuzilmasini rivojlantirishning yangi bosqichi” mavzuidagi davra suhbati logistika sohasidagi muhim voqea boʻldi. Muhokamada Oʻzbekiston Respublikasi transport vaziri Ilhom Mahkamov, Oʻzbekiston Respublikasi investitsiyalar va tashqi savdo vaziri oʻrinbosari Badriddin Obidov, Pokiston Milliy assambleyasi aʼzosi Muhammad Yoqub Shayx, “Kazaxstan Temir Jolы” AJ boshqaruvi raisi Nurlan Sauranbayev va TRACECA Hukumatlararo komissiyasi Bosh kotibi Aset Asavbayevlar soʻzga chiqdi. Moderator rolini OTBning Markaziy va Gʻarbiy Osiyo boʻyicha Bosh direktori Yevgeniy Jukov bajardi. Uchrashuvda temir yoʻl, havo, avtomobilda yoʻlovchi va yuk tashishni faol rivojlantirishning asosiy ustuvor yoʻnalishlari, logistika xizmatlarini modernizatsiya qilish uchun raqamli infratuzilmani takomillashtirishning dolzarbligi, logistika salohiyatini kengaytirish uchun eng jozibador moliyalashtirish modellari muhokama qilindi.
Oʻtmishda Markaziy Osiyo mintaqasi allaqachon Osiyo sivilizatsiyasida mustah-
kamlovchi rol oʻynagan. Bu yer Buyuk Ipak yoʻlining markaziy bogʻlovchi tuguni, logistika markazi deb atalgan edi. U nafaqat moddiy boyliklar, balki nomoddiy boyliklar – Yevrosiyo xalqlarining tajribasi, yutuqlari va ilmiy fikrlarini ham olib oʻtdi. Bugungi kunda Oʻzbekiston ham Markaziy Osiyoning qoq markazida qulay geografik joylashuvni egallaydi.
Oʻzbekiston Respublikasi transport vaziri Ilhom Mahkamov:
– Toshkent xalqaro investitsiya forumining transport platformasi davlat organlari va xususiy kompaniyalar hamkorligini kengaytirish imkoniyatidir. Forum tinglovchilari bilan transport tizimini rivojlantirish bosqichlariga oid masalalarni muhokama qilish oʻzaro manfaatli aloqalarni yoʻlga qoʻyish va samarali ishlarni amalga oshirishga xizmat qilmoqda.
Bugungi kunda Markaziy Osiyoning barcha mamlakatlari rivojlanmoqda va iqtisodiyotning izchil oʻsishi transport-kommunikatsiya tizimini takomillashtirishni taqozo etmoqda. Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy Osiyoning barcha davlatlariga toʻgʻridan-toʻgʻri chiqish imkoniyatiga ega boʻlgan yagona davlat boʻlib, Xitoy, Yevropa va boshqa davlatlar oʻrtasidagi aloqalarni kengaytirish uchun yaxshi koʻprik boʻla oladi. Vazir, shuningdek, tadbirkorlik sohasi vakillariga murojaat qilib, ayniqsa, dunyoda kechayotgan globallashuv jarayonlari mahalliy transport tizimlarini xalqaro transport tizimlariga integratsiyalashuvini taqozo etishini taʼkidladi. IT-yechimlarni faol joriy etish nafaqat unumdorlik va sifatni oshiradi, balki tejamkor qadamdir.
Shuningdek, u agentlik xususiy sektor bilan muloqotga ochiqligini va ularning transport sohasini takomillashtirishdagi ishtirokini har tomonlama qoʻllab-quvvatlashiga tayyorligini taʼkidladi. Bu yoʻnalishdagi takomillashtirishga elektron hujjat aylanishi va bojxona tartib-taomillarini soddalashtirish orqali erishish mumkin, dedi OTBning Markaziy va Gʻarbiy Osiyo boʻyicha bosh direktori Yevgeniy Jukov. Oʻzbekiston Respublikasi investitsiyalar va tashqi savdo vaziri oʻrinbosari Badriddin Obidov “Shimol-Janub” transport yoʻlagining asosiy ustuvor yoʻnalishlari, transport-logistika infratuzilmasini rivojlantirishning qiyinchiliklari va kelgusidagi rejalar haqida aytib oʻtdi. Vazir oʻrinbosari mamlakatning savdo yoʻnalishlarini diversifikatsiya qilishning yangi usullarini izlash niyatini qayd etdi. Oʻzbekiston oʻz oldiga koʻplab vazifalar va maqsadlar qoʻygan rivojlanayotgan davlat boʻlganligi sababli yuk tashish samaradorligini oshirish uchun respublika Markaziy Osiyoning boshqa davlatlari bilan kuchlarini birlashtirishi kerak.
Kobul bilan savdo yoʻlini rivojlantirish, Pokiston va Janubi-Sharqiy Osiyo bilan savdoni osonlashtirish boʻyicha katta ishlar olib borilmoqda.
Shuningdek, Oʻzbekiston OTB dasturi doirasida Chimkent, Toshkent, Xoʻjand shaharlari va unga tutash viloyatlar oʻrtasida yangi iqtisodiy yoʻlak yaratish boʻyicha hamkorlar bilan hamkorlikni davom ettiradi. “Xitoy-Qirgʻiziston-Oʻzbekiston” yana bir istiqbolli yoʻnalish ekani taʼkidlandi. “Kazaxstan Temir Jolы” AJ boshqaruvi raisi Nurlan Sauranbayev yuk joʻnatuvchilar uchun yuk tashish shartlari, narxlar va barqarorlik muhim rol oʻynashini taʼkidladi. Shunga koʻra, islohotlarni amalga oshirishda aynan shu jihatlarga eʼtibor qaratish lozim.
TRACECA Hukumatlararo komissiyasi Bosh kotibi Aset Asavbayev:
“Toshkent xalqaro investitsiya forumi oʻtkaziladigan maydonda transport komponentiga kamida ikkita sessiya bagʻishlangan. Bu masalaning respublika uchun dolzarbligini koʻrsatadi. Transportning qulayligi muammolari birinchi oʻringa chiqadi. Yangi yoʻnalishlar yaratish boʻyicha olib borilayotgan ishlar katta kuch, sarmoya va mehnatni talab etadi. Shu munosabat bilan Oʻzbekistonga omad tilab qolaman”.
Pokiston Milliy Assambleyasi aʼzosi Muhammad Yoqub Shayx Oʻzbekiston va Pokiston oʻrtasida oʻzaro tovar ayirboshlash toʻrt yildan buyon amalga oshirilayotgani va bu vaqt ichida Oʻzbekiston shimoliga tovarlar yetkazib berish muddati uzoq boʻlganini hisobga olmaganda, jiddiy muammolar boʻlmaganini taʼkidladi.
“Albatta, biz birgalikda hal qilishimiz kerak boʻlgan qiyinchiliklar mavjud. Ulardan biri yuklarni dengizdan quruqlik transportiga qayta yuklashdir. Bu bir kundan bir yarim kungacha davom etadi. Biz yuklar hech qanday toʻsiqsiz Termizga yetib borishini istaymiz”, – dedi u. “Pokiston Oʻzbekistonga katta hurmat-ehtirom bildiradi va mamlakatlar oʻrtasidagi hamkorlikni rivojlantirish yoʻlidagi saʼy-harakatlarni yuksak qadrlaydi”. Deutsche Bahn Engineering & Consulting GmbH kompaniyasining Qozogʻiston va Markaziy Osiyo boʻyicha direktori Ralf Napel bozorni transformatsiya qilish zarurligi haqida gapirdi. Uning fikricha, Oʻzbekiston kelajakda Kaspiy dengizi orqali Yevropaga janubiy yoʻnalishlarni rivojlantirishda muhim rol oʻynashi mumkin.
Shu tariqa, panel muhokamasi chogʻida ekspertlar transport-logistika infratuzilmasini rivojlantirish, transport yoʻnalishlarini diversifikatsiya qilish zarurligi masalasini koʻtardi. Forumning uchinchi kuni (26-mart) turistik shaharlar (Samarqand, Buxoro va Xiva) va sanoat korxonalariga tashrif buyurish rejalashtirilgan.