Mirzayev Abdiraufning "Yashil Iqtisodiyot"

Jizzax politexnika instituti
Servis fakulteti 512-21-guruh talabasi
Mirzayev Abdiraufning
“Yashil Iqtisodiyot” fanidan bajargan referati.

Yashil iqtisodiyotga otishning zaruriyati, tamoyillari va dastaklari;

Reja:

1. 
   Yashil iqtisodiyotga o'tish jarayonini baholashning IHTT yondashuvi
   
2. 
   Yashil iqtisodiyotga o'tishning tamoyillari
   
3. 
   Yashil iqtisodiyotga o'tish dastaklari
   

1. “Yashil iqtisodiyot”ga o'tish jarayonini baholashning IHTT yondashuvi.UNEP doirasida ishlab chiqilgan “yashil iqtisodiyot” va “yashil o'sish ko'rsatkichlari atrof-muhitni muhofaza qilish siyosati samaradorligini va shu siyosat natijasida iqtisodiy-ijtimoiy farovonlikni ortishini aks ettiruvchi ko'rsatkichlardir. Ushbu ko'rsatkichlar uch guruhga bo'linadi:

1.“Yashil o'sish oldiga qo„yilgan maqsad va mavjud muammolarni tavsiflovchi ko'rsatkichlar;
2.“Yashil o'sishni tartibga solish dastaklari va chora-tadbirlarini tizimini aniqlovchi ko'rsatkichlar;
3.“Yashil o'sishning ijtimoiy-iqtisodiy ex-ante ta'siri, ex-post monitoringi va erishilgan natijalarning miqdoriy baholarini ifodalovchi ko'rsatkichlar.
“Yashil iqtisodiyot”ga o'tish holatini aniqlashda qo'llaniladigan BMT ko'rsatkichlari “yashil o'sish jarayoni bosqichlari tahlili bilan bog'liqdir.
Mazkur jarayonlar bir-biriga bog'liq bo'lgan uch bosqichni o'z ichiga oladi
1. Muammo aniqlash va maqsadni belgilash;
2. Muammoni hal etish chora-tadbirlarini ishlab chiqish va baholash;
3. “Yashil iqtisodiyot”ga o'tish jarayoni monitoringi va erishilayotgan natijalarni baholash.
UNEP tomonidan ishlab chiqilgan “yashil iqtisodiyot”ga o'tish jarayoni bosqichlari .Muammoni aniqlash va maqsadni belgilash bosqichiga tegishli ko„rsatkichlar qaror qabul qiluvchilar uchun foydali dastak hisoblanib, barqaror iqtisodiy o'sish bo'yicha to'g'ri yo'nalishni aniqlab olish imkonini beradi. Ushbu ko'rsatkichlar tizimi quyidagi to'rt bosqichli jarayonda aniqlanadigan ko'rsatkichlardan iborat:
- potensial jihatdan xavf solib turgan trendlarni aniqlash;
- muammoni tahlil qilish va ularning atrof-muhitga ta'sirini baholash;
- ko'rib chiqilayotgan muammo sabablari va ularni keltirib chiqaruvchi omillarni o'rganish;
- muammoning iqtisodiyot, jamiyat va tabiatga ta‟sirini chuqur tahlil qilish.
Yuqorida qayd etilgan ko'rsatkichlarni aniqlashda ikkinchi bosqich alohida ikki guruhlarga bo'lib o'rganiladi: a) chora-tadbirlar va “yashil iqtisodiyot”ga o'tish strategiyasi ko'rsatkichlari; b) ularni baholash ko'rsatkichlari.
Yashil iqtisodiyotga o'tishning tamoyillari, insonlar va jamiyat uchun muhim o'zgarishlarni o'z ichiga oladi. Bu tamoyillar quyosh energiyasidan foydalanish, asbob-uskunalar va har xil texnologiyalarni rivojlantirish, yashil yoshi tanlash va tabiat resurslarini samarali foydalanish kabi masalalarni o'z ichiga oladi.

Yashil iqtisodiyotning bir nechta muhim tamoyillari quyosh energiyasidan foydalanishni talab qiladi. Yashil iqtisodiyot tizimlarida quyosh energiyasi, iste'dodli va toza yoqilg'i bilan ishlaydigan elektroenergiya iste'mol qilinishini ta'minlash uchun ishlab chiqarishdan transportga qadar har qanday bosimni yaratishda ishlatilishi kerak. Bu energetik resurslar ta'qiqlangan va texnik texnologiyalar taraqqiyoti katta shaharlardagi jamiyatning sanoat va transport tizimlaridagi qayta ishlab chiqarish va ishlab chiqarish uskunalari uchun muhimdir.

Yashil iqtisodiyotning yana bir tamoyili, asbob-uskunalar va texnologiyalarni rivojlantirishdir. Bu, qirligi kamaytirish, toza suv va havo miqdorini oshirish, suv va energiya samaradorligini oshirish, doskalar va energiya iste'molchilarganti sonli resurstan samarali foydalanishni o'z ichiga oladi. Bu tamoyil muassasalar va o'zaro hamkorliklarni o'z ichiga olgan o'rto-muddatli yashash, dolzarb yoshlarga viloyat hukumati va shaxar hukumati o'rtasida so'zlashuvlar va kelishuvlar bilan bog'liqdir.

Yashil iqtisodiyotga o'tishning boshqa bir tamoyili yashil yoshi tanlashdir. Bu tamoyil, rekreatsiya turizmda yosh va yoshi ba'zan apparatga mos pul to'plashga yoki jamiyatga ta'sir qiladigan boshqa faolliklarga o'rganishga imkon beradi. Yashil yoshi tanlash imkoniyatlari, insonlarni tabiiy g'oya boyicha tanlash bilan bog'liqdir. Bu kun mo'ljallangan qishloq turlarini tashkil etish, texnologik va tashqi infratuzilmasini rivojlantirish, ta'lim beruvchilar va istiqlolchilar uchun ish yaratish, buyuk shaharlardagi zavodlardan rivojlangan lesanini samarali foydalanish va joriy tabiat saroyini rivojlantirishdan iborat bo'lishi mumkin.

Yashil iqtisodiyotning oxirgi tamoyili, tabiat resurslari samarali foydalanishni talab qiladi. Bu tamoyil, quduqlash rejimlarini yaxshilash va o'z resurslarining doimiy yaxshilanishini kuzatuvchi majburiy tizimlar yoki buyuk markaziy ishlab chiqarish o'zgarishlarini asoslaydi. Bu tamoyil quydagi maqsadlarni qamrab oladi: tabiat resurslarining kuzatish va samarali foydalanishini mustahkamlash, ehtimol kompensatsiya bilan birga ijtimoiy manfaatlarni hosil qilish, ekologik tarkibining yaxshilanishi va biologik jihatdan qo'llanmalar samarali o'suvlar bilan mehnatkashlardan olingan tepasuvlar bilan o'zgaradigan katta fermerlik rejalarini amalga oshirish, o'suv sub'ektlari tomonidan yozuv olmalarining qo'llanmalarini samarali foydalanishni ta'minlashni o'z ichiga oladi.
Yashil iqtisodiyotga o'tish dastaklari quyidagilardan iborat bo'lishi mumkin:

1. Energia iste'molida o'zgarish: Energia resurslari asosida ishlab chiqarish va miqyosida yashil energetika tizimi yaratish uchun qadamga qadam qo'yish.

2. Suvarish: Suvarishning zararli olishlari, qishloq xo'jaligi va tashqi hosilni yashirish uchun biologik qurilishlar, kompostlash va suv resurslarini samarali foydalanish.

3. Transport: Avtomobillarning yashil uskunalarga o'zgartirish, shaxarlararo transport tizimida o'zgarishlar, elektrikli transport vositalarining rivojlanishi.

4. Qishloq xo'jaligi: Markaziy va yer liyozlarni quyidagilardan iborat asbob-uskunalar orqali boshqarish, fitoplagimiya metodlari qo'llash, yashil ishlab chiqarish usullari orqali anbardagi zararli chichintiqchalar, o'z o'rnida yuvib qoladigan qushlar va hayvonlarning samarali boshqarish.

5. Biznes sohasi: SIFATLI XAM HOLDING va boshqa kompaniya va tashkilotlar yashil iqtisodiyotning qo'ng'iroq kriteriyalariga asoslangan biznes modellarni rivojlantirish uchun qadamga qo'yish.

6. Qulay iqtisodiyot: Energiya, resurs va havo miqdorlarini samarali foydalanishning qulayliklarini kuzatish va o'rganish uchun yashil tillar va yordamchi texnologiyalardan foydalanish.

Bu dastaklarning amaliyotga keltirilishi bilan, yashil iqtisodiyotning yaroqli bog'ot etkazishiga olib kelishi kutiladi. Shuning uchun, hukumatlar, korxonalar va jamiyatlar mustahkamlanishi lozim bo'lgan yashil iqtisodiyotning ashulasi uchun ishlashadi.