Мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети гидрометеорология факультети гидрометеорология ва атроф-муҳит мониторингикафедраси

• МИРЗО УЛУҒБЕК НОМИДАГИ ЎЗБЕКИСТОН МИЛЛИЙ УНИВЕРСИТЕТИ
• ГИДРОМЕТЕОРОЛОГИЯ ФАКУЛЬТЕТИ ГИДРОМЕТЕОРОЛОГИЯ ВА АТРОФ-МУҲИТ
• МОНИТОРИНГИКАФЕДРАСИ
• Гидрометеорология мутахассислиги
• Гидрометеорологияда статистик усуллар
• ўқув фанидан
• 10-маъруза
• Гидрометеорологик жараёнларни математик моделлаштиришда ҳисобга олинадиган асосий катталиклар ва параметрлар
• Маърузачи:
• PhD Умирзоқов Ғ.Ў.
• Тошкент-2022

• Режа:
• Gidrometeorologik jarayonlarni matematik modellashtirishda ishlatiladigan atamalar va tushunchalar.
• Gidrologik tizim
• Gidrologik konstantlar, elementlar
• Gidrologik parameterlar
• Individual xususiy jarayonlar bloklari

• gidrologik tizim - soddalashtirilgan holda gidrologik tizim chiquvchi o'zgaruvchi(lar)ni hosil qilish uchun kiruvchi o'zgaruvchi(larga)ga ta'sir qiluvchi fizik, kimyoviy va / yoki biologik jarayonlar to'plamiga aytiladi
• o'zgaruvchi - tizimni o'lchash mumkin bo'lgan xarakteristikasi deb tushuniladi, bu turli vaqtda o'lchanganida har xil qiymatlarda bo'ladi. Misol: kunlik yog'in, suv sarfi, bug'lanish, harorat, infiltratsiya, tuproq namligi va boshqalar.
• parametr: bu tizimni tavsiflovchi miqdor. U vaqt ichida doimiy bo'lib qolishi yoki qolmasligi mumkin (aksariyat modellashtirishda biz uni vaqt buyicha o'zgarmas (constant) deb qabul qilamiz).
• model: bu murakkab tizimning soddalashtirilgan ko'rinishi. Binobarin, model har doim murakkab tizimning asosiy va eng muhim tarkibiy qismlarini tavsiflaydi yoki Dooge (1977) ta'kidlaganidek, model identifikatsiyasiz o'xshashlikni o'z ichiga oladi va u prototip (real) tizimining hamma xususiyatlarini emas, balki ayrimlarini modellashtiradi.

• 1. Gidrometeorologik jarayonlarni matematik modellashtirishda ishlatiladigan atamalar va tushunchalar

• Suv (daryo) havzasini gidrologik tizim deb hisoblash mumkin. Tizim chegarasi suv havzasini vertikal ravishda yuqoriga va pastga qarab, gorizontal tekisliklarga bo'linishni yuqoriga va pastga proektsiyalash orqali chiziladi (1.1-rasm). Yomg'ir - bu tekislik yuzasi bo'ylab taqsimlangan kirim elementi; suv oqimi (suv sarfi)- bu suv havzasi chiqim qismi elementidir. Bug'lanish va yer osti oqimi ham chiqim qismidir.
•  
• .

•