Mirzo Ulug`bek nomidagi O`zbekiston Milliy Universiteti Tarix fakulteti O`zbekiston tarixi ka

Mirzo Ulug`bek nomidagi O`zbekiston Milliy Universiteti Tarix fakulteti O`zbekiston tarixi kafedrasi

Mavzu: 1917- 1924- yillardagi ma`naviy- madaniy hayotning xususiyatlari

Reja:

Reja:

Kirish

• XX asrning yigirmanchi yillari boshida Turkistonda madaniy qurilish ishlari
• Madaniy – okartuv muassasalari faoliyati

Bolsheviklar hokimiyati o’zining dastlabki kunlaridanoq o`tmish madaniyatidan farqlanuvchi “yangi madaniyat”ni yaratishni maqsad qilib qo`ydi. Shu asosda proletkult (proletar madaniyati) nazariyasi ishlab chiqildi.

• Bolsheviklar hokimiyati o’zining dastlabki kunlaridanoq o`tmish madaniyatidan farqlanuvchi “yangi madaniyat”ni yaratishni maqsad qilib qo`ydi. Shu asosda proletkult (proletar madaniyati) nazariyasi ishlab chiqildi.
• G’oyaviy rahnamolari A.A.Bogdanov va V.F.Pletanov.
• Proletkult ikki muhim muhim vazifani amalga oshirdi - eski “dvoryan” madaniyatini yo`q qilish va yangi “proletar” madaniyatni yaratish.
• Birinchi vazifani u muvaffaqiyatli amalga oshirgan bo’lsa, ikkinchisi omadsiz tarjibaga aylangan edi.

XX asrning yigirmanchi yillari boshida Turkistonda madaniy qurilish ishlari

“Din - xalq uchun afyundir” prinsip asosida dinga qarshi ateistik targ’ibot boshlab yuborildi
Milliy san’at oqimini bolshevizm andazasiga solishga harakat qilindi
Turkiston madaniy hayoti o`ziga xos ziddiyatli bir- birini inkor etuvchi salbiy va ijobiy holatlarninng o`zaro kurashi tarzida namoyon bo`ldi
Bolsheviklarning amalga oshirgan madaniy siyosatining ustuvor yo`nalishi millat, milliy o`zlikni anglashning muhim sharti bo`lgan madaniyatni yo`q qilish va uning milliy sifatlarini qo`porib tashlash
Sovet davlatining Turkiston xalqlari “savodsizligi”ni tugatish, maktablar qurish, mutaxasis xodimlar tayyorlash, madaniyat va san’atni rivojlantirishga bag`ishlangan tadbirlardan maqsadi o`lka aholisini “kommunistik ruh”da qayta tarbiyalashdan iborat edi
Sovet hukumati Turkiston xalqlarini “sotsialistik qurilish”ga keng jalb qilish maqsadida, mahalliy yoshlardan partiya-sovet hodimlari tayyorlashga katta e’tabor berdi
Bolsheviklarning “madaniy qurilish” strategiyasi o`z oldiga Turkiston xalqlari ongidan eskilik sarqitlarini siqib chiqarish va uning
o`rniga yangi madaniyatni singdirish bahonasida asosan “kommunistik tarbiya”ni amalga oshirishni maqsad qilib qo`ygan edi
Yigirmanchi yillarning birinchi yarmida ishlab chiqilgan “madaniy inqilob” nazariyasi milliy va mahalliy xususiyatlarni inobatga olmasdan, notabiiy yo`llar bilan bilan joriy etila boshlandi. Mazkur vazifani amalga oshirishda hukumat qizil choyxonalar, klublar, qizil yurtalar, siyosiy savodxonlik kurslaridan keng foydalandi
Madaniy – okartuv muassasalari faoliyati
Turkistonda tashkil qilingan barcha madaniy-okartuv muassasalarining ijtimoiy o`rni va roli RKPning VIII sezdi qarori asosida belgilab berildi
O`z faoliyatlarida turli xil noan’anaviy mahalliy xalq ruhiyatiga mos kelmaydigan tadbirlar ham o`tkazardi
Masalan yangicha turmush rukni ostida o`tkazilgan qator tadbirlada yevropacha turmush targ’ib qilinib, milliy urf-odatlar, oilaviy munosabatlar va diniy marosimlar xurofot deb targ’ib qilindi
Kutubxonalar soni 132 ta
Klublar 21 ta
Qizil choyxonalar 200 ta
34 ta dehqonlar uyi
Turkiston ASR
Qishloqlarda “dehqonlar uyi” ular huzurida “qizil burchaklar” ochildi, “qizil burchaklar” xotin-qizlar klubi fazifasini bajardi
Ularda bolalarni qanday tarbiyalash, xotin-qizlar gigiyenasi tog`risida maslahatlar berib borildi
Xotin-qizlar orasidagi targ`ibot va tashviqot ishlarini asosan yevropalik ayollar olib borardi
1924- yilning ikkinchi yarmida xotin-qizlar klublari
Samarqand, Qo`qon, Farg`ona, Marg`ilon va boshqa bir qator shaharlarda tashkil qilindi
Turkistonda alohida xotin-qizlar klublari tashkil qilishga keng e’tabor berildi
Birinchi xotin-qizlar klubi 1924- yilda Toshkentning eski shahrida ochildi
Dastlab, bu klubga 250 nafar mahalliy xotin-qizlar jalb qilindi