Mndarija: kirish Asosiy qism 5

4.. Konlar bo‘yicha neft va gaz qazib olishni rejalashtirishning xusuyatlari.
Bizning mamlakatimizda gaz qazib chiqarish uni bir joydan ikkinchi joyga etkazib berish, qayta ishlash va saqlash hamda istemolchiga etkazib berish bir butunish jarayon sanaladi. Undan tashqari gaz mahsulotlarini ishlatish yil fasillariga qarab qatta sanoat tarmoqlarining iste’mol darajasini o‘zgarishini hisobga olinishi va gaz istemolchilarni gaz bilan uzluksiz ta’minlashni tashkil etish asosay vazifadir.
Mamlakatning rivojlanishida yoqilg‘i energetika mahsulotlarning ahamiyatini idrok etgan holda gazning bu boradagi har bir kon tizimida rejalantirilib boriladi.
Bularni amalga oshirish mavjud gaz quvurlarini yuqori quvvatga ega qilib tanlanadi, hamda ularni yangilarini qo‘rish rejalashtriladi. Bu ishlar bilan.

Bu erda S-ning sotilish narxi so‘m / 1000 m³
. 2008 yil uchun
mln. so‘m.
2009 yil uchun

mln. so‘m.
2010 yil uchun

mln. so‘m.
Umumiy rentabellik har bir solishtiriladigan yillar uchun quyidagi formula bilan aniqlanadi.

Bu erda: P_r – olinadigan foyda, ming so‘m.
F_as – asosiy fondlar, ming so‘m;
F_ay – aylanma fondlar, ming so‘m.

Konda qazib chiqarish, texnik tashkiliy va texnologik tadbirlarning iqtisodiy samaradorligi quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:

E=(S₁-S₂) ^. Q
Bu erda: E – iqtisodiy samaradorlik, so‘mda;
S₁ – gazning sotilish narxi, so‘m/ming m³;
S₁ – gazning tannarxi, so‘m/ming m³;
Q – gaz qazib chiqarish miqdori, ming m³.
YUqoridagi ko‘rsatgichlarga muvofiq konda tahlil qilinayotgan yillarda gaz va barqaror kondensat qazib chiqarishning iqtisodiy samaradorligini aniqlaymiz, 2010 yilda iqtisodiy ko‘rchatgichlar quyidagini tashkil etadi:
Tabiiy gaz: tannarxi – 15700 so‘m/ ming m³;
sotilish narxi – 18840 so‘m/ ming m³;
Kondensat: tannarxi – 12500 so‘m/ ming m³;
sotilish narxi – 15000 so‘m/ ming m³;
gaz qazib chiqarish bo‘yicha iqtisodiy samara quyidagicha aniqlanadi.
2008 yil uchun
E=(10710-8925) ^. 13008=23,22 mlrd. so‘m.
2009 yil uchun
E=(15000-12500) ^. 12707=31.768 mlrd. so‘m.
2010 yil uchun
E=(18840-15700) ^. 12386=38,892 mlrd. so‘m.
Kondenst qazib chiqarish bo‘yicha samara quyidagicha aniqlanadi.
2008 yil uchun
E=(6186-5155) ^. 290.884=299,901 mln. so‘m.
2009 yil uchun
E=(10500-87500) ^. 293.56=513,730 mln. so‘m.
2010 yil uchun
E=(15000-12500) ^. 3112,356=780,8920 mln. so‘m.
Gaz konlarini ishlatilsh jarayonida uning ko‘rsatgichlariga lozim bo‘lgan o‘zgartirishlar kiritilib turiladi. Bunga asosiy sabab gaz zahiralarining holati, yangi konlarning ochilishi, gaz uchun yangi iste’molchilarning paydo bo‘lishi bilan bog‘liq. Bu jarayonning barchasi texnik iqtisodiy tomondan baholab boriladi.