Mndarija: kirish Asosiy qism 5

Matematik modellashtirish masalasini qo`yilishi
Mahsuldor qatlam tizimlarida bo`ladigan jarayonlarni tahlil qilish uchun ishlash jarayonlarinи modellashtirish soqasida barcha kotseptsiya (qarashlar tizimi) va matematik modellashtirishnи vositalari qo`llaniladi. Tog’ ma`noda "modellashtirish" atamasi faqat qatlamdagi gidrodinamik oqimlarni modellashtirishni bildiradi. Keng ma`noda esa bu atama butun neft' qazib olish jarayonini va bu insonning u bilan bog’lik faoliyatini tavsiflaydi. Qatlam muqitidagi suyuqliklar va gazlarning barcha fazalarining beqaror oqimiining asosiy modeli differentspal tenglamalar bilan tasvirlanadi. Bu tenglamalarni echish uchun modelga kerakli algoritmlar kiritiladi. Natijada u komp'pyuter (qisoblash mashinasi)da amalga oshiriladigan dasturlar yiqindisini mujassamlaydi. Modelning tarkibiy qismlari va ularning bir butunga bog’langani ko`rsatilgan. Neft' va gazli uyumlarni ishlash jarayonin modellashtirish amaliyotida avval qam neft' (gaz) qatlam mexanikasini, neft' olish jarayonini vа konni ishlashning samarali usulini tanlashni o`rganish uchun matematik usuldan foydalanilgan.
Keyinchalik qatlamlarning ishlash jarayonlarini tahlil qilishda boshqa usullardan ham foydalanilgan.
Masalan:
1) O`xshash rezistiv-siqim to`rlar (ularni odatda elektro integratorlar deb ataladi), ularda neft' qatlamining modelini qosil qilish uchun eletrotexnika va gidravlika qonunlari qo`llaniladi. Эlektrik ko`rsatgichlarni har xil ta`sirlar ostida vaqt bo`yicha o`zgarishini taxhil qila turib; oddiy o`tkaziluvchi koeffitsientlar yordamida qatlamni ishlash jarayonini baholash mumkin;
2) Eletrolitik modellar - bu modellarning ishlash tamoyillari o`tkazuvchidagi elektr toki uchun Om qonuni va g’ovak muhit uchun Darsi qonuni orasidagi o`xshashlikka asoslangan.
3) Potentsiometrik modellar - Flyuidning muhim oqim modeli, qatlam chegaralari shaklini o`zida takrorlovchi idish. Bu idishning chuqurligi o`rganilayotgan ob`ektning o`tkazuvchanlik va qalinlik kattaliklariga mutanosiblir. quduqlar elektrolit bilan to`ldirilgan muhitda joylashtirilgan mis elektrodlardan modellashtariladi. Ishlatuvchi va qaydovchi quduqlar maqsudorligi elektrolizdan eqtiyot bo`lish uchun o`zgaruvchan tokning o`rnatilgan qiymatlarida modellashtiriladi. Potentsiometrik modellar poteniiallarni statsionar taqsimlanishni aniqlash uchun mo`ljallangan. Bu taqsimlanish qatlamda bosimning taqsimlanishiga o`xshash ekan, unda potentsiallar chiziqiga to`qri burchak ostida nuqtalar guruqini ko`rish yo`li bilan tok chiziqini o`tkazilishi mumkin. Tok chiziqi olingandan keyin suv qaydash frontini holatini haydovchi quduqlardan chiqayotgan har bir tok chiziqi bo`ylab haydalayotgan suv tomonidan o`tilgan qisoblash yo`li orqali aniqlash mumkin.
Yuqorida keltirilgan barcha modellar uchun ba`zi kamchiliklar xususiyatli. Asosiy muammo shundaki har bir qatlam uchun yagona o`ziga xos model yaratiladi. Bu juda qimmat, shuningdek modellarni xususiyatlarini ularni tadqiqot qilish jarayonida o`zgartirib bo`lmaydi. Bundan tashqari tizimning qisimlardagi, masalan, jiqozlarning nomukammalligi tufayli kondensatorlardagi kamayishlar, o`lchashlardagi xatoliklar va b. echimlarning natijalariga katta ta`sir qiladi. Nihoyat, elektrik turli modellar katta o`lchamlarda bo`lishi mumkin, bu esa ular bilan ishlashni juda qiyinlashtiradi.
Sonli modellar
Flyuidlarning g’ovak muhitdagi hatti-harakatini tasvirlovchi matematik tenglamalarni echish uchun sonli modellar qo`llaniladi. Bunda odatda to`rlar usulidan foydalaniladi. Sonli modellar 50-chi yillar o`rtalarida Pisman va Redford tomonidan ishlab chiqilgan, keyinchalik shunday mukammallashtirilgan, qayriyib har qanday konni ishlash jarayonini modellashtirish mumkin. Bunda qatlam bo`lak kataklarga bo`linadi. Barcha bo`laklar uchun bir vaqtda massa va energiya balansi tuziladi. Ko`proq kataklardan foydalanish jins va flyuidlarning xususiyatlarini aniqroq hisobga olishga yordam beradi ular katakdan katakka farq qilishi mumkin. Modellar yordamida har xil masalalarni echish uchun ko`plab ma`lumotlar olinadi. Modellashtirish dasturini bir quduqli, quduqlar guruqi yoki bir nechta quduqi bo`lgan qatlamlarni xususiyatlarini o`zaro ta`sir qiluvchi yagona kompleks sifatida o`rganish uchun qo`llash mumkin.chiqaruvchi quduq.