Мобил алоқа тизимларда ахборот хавфсизлиги

2.4. Mobil tarmoqlarni qurish prinsiplari

Mobil yoki ko’chma radioaloqaning professional tizimlari PMR (Professional Mobile Radio) – radiokanaldan aloqa kanali sifatida foydalanuvchi va qo’lda ko’tarib yuradigan foydalanish terminallarini ishlatishni ko’zda tutuvchi telekommunikatsiya tizimlari.

Odatda, ular tarmoqning radiokanal yoki radial zonali (uyali) strukturaga ega va simpleks (bir tomonlama) va dupleks (ikki tomonlama) aloqa kanallaridan foydalanishlari mumkin. Turli funksional tarkibli va atalishi bo’yicha ko’pgina mobil aloqa tizimlari mavjud. Xalqaro talqinda umumlashgan tasniflash uchun "ko’chma xizmat aloqa tizimi" (sistema svyazi podvijnoy slujbы, SSPS) atamasi ishlatiladi.
Umumfoydalanuvchi ko’chma xizmat aloqa tizimi ikki sathli tarkibli telekommunikatsiya tarmog’i hisoblanadi: mobil radioaloqa tizimi (birinchi sath) va umumfoydalanuvchi telefon tarmog’i (ikkinchi sath) (2.8-rasm).

2.8-rasm. Ko’chma xizmat aloqa tizimi strukturasi

Ikki sathli telekommunikatsiya tarmog’i axborotni kommutatsiyalash va taqsimlash vazifasini tarkibiy qismlarning har birida ta’minlaydi.

Magistral bog’lovchi liniyalarda kanallarni taqsimlash jarayoni vaqtning talab qilingan onida mobil stansiya abonentlari va umumfoydalanuvchi telefon tarmog’i abonentlari orasida so’zlashishlarga xizmat qilish uchun bo’sh aloqa liniyalarini taqdim etish kabi ko’riladi.
Shunday qilib, ko’chma xizmat aloqa tizimi kanallari telekommunikatsiya tizimining muayyan tarmog’i sathi va radiosathni birlashtiruvchi tarkibli kanallari hisoblanadi.
Hozirda dunyoning turli mamlakatlarda ko’chma xizmat aloqa tizimining turli ko’rinishlari ishlatiladi va ular ushbu mamlakatlar iqtisodiyotining axborotga bo’lgan ehtiyojini ta’minlaydi. Ko’chma xizmat aloqa tizimining turlarga bo’linishi radiosathning strukturasi orqali aniqlanadi (2.9-rasm).

2.9-rasm. Ko’chma xizmat aloqa tizimining tasnifi

Mobil tarmoqlar xizmat ko’rsatiluvchi hududni qoplovchi kataklar (uyalar) majmui ko’rinishida quriladi (2.10-rasm). Kataklar odatda to’g’ri olti burchaklar ko’rinishida tasvirlanadi. Har bir katakning markazida o’zining katagi chegarasidagi barcha mobil stansiyalarga (MS) xizmat ko’rsatuvchi bazaviy stansiya (BS) joylashadi. Abonentning tizimning kataklari orasida ko’chib yurishida xizmatning bir bazaviy stansiyadan ikkinchisiga uzatish, ya’ni estafetali uzatish (handover) sodir bo’ladi. Barcha bazaviy stansiyalar ajratilgan simli yoki aloqaning radioreley kanallari bo’yicha mobil tizimining kommutatsiya markazi bilan bog’langan. Abonentning mobil aloqaning boshqa tizimi hududiga ko’chishida unga xizmat ko’rsatish bir mobil stansiya tizimidan boshqa mobil stansiya tizimiga uzatiladi – rouming (rouming).
Tarkibli tarmoqning 1 qismlari mobil stansiyalar (MS) va bazaviy stansiyalar (BS) orasida tashkil etilgan radioliniyalar hisoblanadi. Tarmoqning 2 qismlari bazaviy stansiyalar (BS) va ko’chma xizmatning kommutatsiyalash markazi (KXKM) orasidagi ko’p kanalli bog’lovchi liniyalardan iborat. Tarmoqning 3 qismlari radiosath va umumfoydalanuvchi telefon tarmog’i (UTT) orasidagi magistral bog’lovchi liniyalardan iborat. Bazaviy stansiyalar to’plami tizimga xizmat qilishning butun zonasi bo’yicha joylashgan va ko’chma xizmatning kommutatsiyalash markazi orqali radiosathning ixtiyoriy abonentining boshqa mobil abonent yoki umumfoydalanuvchi telefon tarmog’i abonenti bilan barqaror radioaloqani ta’minlashga imkon beradi. Bunda mobil abonentning xizmat qilish zonasining qanday nuqtasida joylashgani ahamiyatga ega emas. Shunday qilib, ko’chma xizmatning kommutatsiyalash markazi xizmat qilish zonasida turli mobil stansiyalarni o’zaro kommutatsiyasini ta’minlovchi avtomatik radiokross rolini, mobil stansiyalarning tarmoqning abonentli telefon apparati bilan kommutatsiyasini, hamda boshqa xizmat qilish zonasining ko’chma xizmatning kommutatsiyalovchi markaziga chiqishini ta’minlaydi.



2.10-rasm. Mobil tarmoqning funksional sxemasi
Turli standartlarning uyali mobil aloqa jihozlarining ishlash algoritmlari bir-biriga o’xshash va quyidagilar orqali xarakterlanadi.
1. Mobil stansiya kutish rejimida bo’lganida, uning qabul qiluvchi qurilmasi tizimning barcha kanallarini yoki faqat boshqarish kanallarini skanerlaydi.
2. Tarmoq fragmentining barcha bazaviy stansiyalari abonentni chaqirish uchun boshqarish kanallari bo’yicha chaqiruv signalini uzatadi.
3. Chaqiriluvchi abonentning mobil stansiyasi chaqiruv signalini olganida boshqarishning bo’sh kanallarining biri bo’yicha javob beradi.
4. Javob signalini olgan bazaviy stansiya, uning parametri xususidagi axborotni ko’chma aloqani kommutatsiyalash markaziga uzatadi. Ushbu markaz chaqiriluvchi abonentning mobil stansiyasi signali sathi maksimal bo’lgan bazaviy stansiyaga so’zlashuvni o’tkazadi.
5. Nomer terilgan vaqtda chaqiriluvchi abonentning mobil stansiyasi bazaviy stansiyaning signal sathi maksimal bo’lgan bo’sh kanallaridan birini ishg’ol qiladi.
6. Chaqiriluvchi abonentning bazaviy stansiyadan uzoqlashgani sari yoki radioto’lqinlar tarqalishi sharoiti yomonlashishiga bog’liq holda signal sathi pasayadi. Bu aloqa sifatining pasayishiga olib keladi. So’zlashuv sifatining yaxshilanishiga chaqiriluvchi abonentni avtomatik tarzda radoaloqaning boshqa kanaliga o’tkazish yo’li bilan erishiladi.