Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar

OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR
VAZIRLIGI


QO‘QON UNIVERSITETI

Ta’lim fakulteti

“Boshlang’ich ta’lim” yo’nalishi
BTS-3-22 guruh talabasi Kurbanova Nodira Ulug’bek qizining
“Axborot kommunikatsiya texnologiyalari”
fanidan
“Axborot texnologiyalarini vazifasi va umumiy tasnifi”
mavzusida tayyorlagan

MUSTAQIL ISHI

Qabul qildi: ______________

Tayyorladi: ______________

Qo‘qon 2023

Mavzu: Axborot texnologiyalarini vazifasi va umumiy tasnifi

REJA

1. 
   Axborot tizimlari, ularning turlari va tasniflanishi.
   
2. 
   Axborot texnologiyalari, axborot tushunchasi.
   
3. 
   Axborotlarni kodlash, axborotning o’lchov birliklari.
   
4. 
   Xulosa
   
5. 
   Foydalanilgan adabiyotlar
   

Axborot texnologiyalari (IT) ning ishlatilishi kompyuterlar saqlash, olish, uzatish va manipulyatsiya qilish ma'lumotlar yoki ma `lumot. IT odatda doirasida ishlatiladi biznes operatsiyalari shaxsiy yoki ko'ngil ochish texnologiyalaridan farqli o'laroq. IT-ning bir qismi deb hisoblanadi axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT). An axborot texnologiyalari tizimi (IT tizimi) odatda an axborot tizimi, a aloqa tizimi yoki, aniqroq aytganda, a kompyuter tizimi - barchasini o'z ichiga oladi apparat, dasturiy ta'minot va atrof-muhit uskunalar - cheklangan foydalanuvchilar guruhi tomonidan boshqariladi.

Odamlar beri ma'lumot saqlash, olish, manipulyatsiya va aloqa qilish bilan shug'ullanmoqdalar Shumerlar yilda Mesopotamiya ishlab chiqilgan yozish miloddan avvalgi 3000 yilda, ammo muddat axborot texnologiyalari zamonaviy ma'noda birinchi bo'lib 1958 yilda chop etilgan maqolada paydo bo'ldi Garvard biznes sharhi; mualliflar Garold J. Leavitt va Tomas L. Uisler "yangi texnologiya hali bitta aniq nomga ega emas. Biz uni axborot texnologiyalari (IT) deb ataymiz", deb izohladilar. Ularning ta'rifi uchta toifadan iborat: qayta ishlash texnikasi, qo'llanilishi statistik va matematik usullar Qaror qabul qilish va kompyuter dasturlari orqali yuqori darajadagi fikrlashni simulyatsiya qilish.
Ushbu atama odatda kompyuterlar va kompyuter tarmoqlari uchun sinonim sifatida ishlatiladi, ammo u boshqa axborot tarqatish texnologiyalarini ham qamrab oladi. televizor va telefonlar. Iqtisodiyotda bir nechta mahsulot yoki xizmatlar axborot texnologiyalari bilan bog'liq, shu jumladan kompyuter texnikasi, dasturiy ta'minot, elektronika, yarim o'tkazgichlar, internet, telekom uskunalari va elektron tijorat.
Amaldagi saqlash va qayta ishlash texnologiyalari asosida IT rivojlanishining to'rtta alohida bosqichlarini ajratish mumkin: mexanikagacha (miloddan avvalgi 3000 - milodiy 1450), mexanik (1450–1840), elektromexanik (1840-1940) va elektron (1940 - hozirgacha). Ushbu maqola so'nggi davrga (elektron) bag'ishlangan.
Miloddan avvalgi birinchi asrning boshlaridan boshlab, odatda ma'lum bo'lgan eng qadimgi mexanik hisoblanadi analog kompyuter va ma'lum bo'lgan dastlabki mexanizm. Taqqoslanadigan tishli qurilmalar XVI asrga qadar Evropada paydo bo'lmagan va 1645 yilgacha birinchi bo'lgan mexanik kalkulyator to'rtta asosiy arifmetik amallarni bajarishga qodir bo'lgan.
Elektron kompyuterlar, ikkalasini ham ishlating o'rni yoki vanalar, 1940-yillarning boshlarida paydo bo'la boshladi. The elektromexanik Zuse Z3, 1941 yilda qurib bitkazilgan, dunyodagi birinchi bo'ldi dasturlashtiriladigan kompyuter va zamonaviy standartlarga ko'ra to'liq deb hisoblash mumkin bo'lgan birinchi mashinalardan biri hisoblash mashina. Kolossus, Ikkinchi Jahon urushi paytida shifrini ochish uchun ishlab chiqilgan Nemis xabarlar, birinchi bo'ldi elektron raqamli kompyuter. Garchi shunday bo'lsa ham dasturlashtiriladigan, bu faqat bitta vazifani bajarish uchun mo'ljallangan, umumiy maqsadga muvofiq emas edi. Shuningdek, unga dasturini xotirada saqlash imkoniyati yo'q edi; dasturlash ichki simlarni o'zgartirish uchun vilkalar va kalitlardan foydalangan holda amalga oshirildi. Birinchi taniqli zamonaviy elektron raqamli raqam saqlanadigan dasturli kompyuter edi Manchester bolasi, 1948 yil 21-iyunda birinchi dasturini ishga tushirgan.
Uning rivojlanishi tranzistorlar 1940-yillarning oxirlarida Qo'ng'iroq laboratoriyalari kompyuterlarning yangi avlodi juda kam quvvat sarfini hisobga olgan holda ishlab chiqilishiga imkon berdi. Savdoga qo'yiladigan birinchi saqlanadigan dasturiy kompyuter, Ferranti Mark I, 4050 klapanni o'z ichiga olgan va 25 kilovatt quvvat sarf qilgan. Taqqoslash uchun, Manchester Universitetida ishlab chiqarilgan va 1953 yil noyabrga qadar ishlaydigan birinchi tranzistorli kompyuter oxirgi versiyasida atigi 150 vatt iste'mol qilgan.
Keyinchalik bir nechta yutuqlar yarim o'tkazgich texnologiyasiga quyidagilar kiradi integral mikrosxema (IC) tomonidan ixtiro qilingan Jek Kilbi da Texas Instruments va Robert Noys da Fairchild Semiconductor 1959 yilda metall-oksid-yarimo'tkazgichli dala effektli tranzistor (MOSFET) tomonidan ixtiro qilingan Mohamed Atalla va Devon Kanx 1959 yilda Bell Laboratories-da va mikroprotsessor tomonidan ixtiro qilingan Ted Xof, Federiko Faggin, Masatoshi Shima va Stenli Mazor da Intel 1971 yilda. Ushbu muhim ixtirolar rivojlanishiga olib keldi shaxsiy kompyuter (PC) 1970-yillarda va paydo bo'lishi axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT).
Tizim (sistema) deganda, yagona maqsad yo‘lida bir vaqtning o‘zida ham yaxlit, ham o‘zaro bog'langan tarzda faoliyat ko‘rsatuvchi elementlar (obyektlar) majmuasi tushuniladi. Demak, har qanday tizim biror-bir aniq maqsad yo‘lida xizmat qiladi. Masalan, sizga ma’lum bo‘lgan shahar telefon tarmoqlari tizimi, insondagi yurak-qon tomiri tizimi, asab tizimi va boshqalar sun’iy yaratilgan va tabiiy tizimlarga misol bo‘la oladi. Ularning har biri tizimga qo‘yiladigan barcha shartlarga javob beradi, ya’ni har biri o‘ziga xos yagona maqsad yo'lida faoliyat ko‘rsatadi va tizimni tashkil etuvchi elementlardan iboratdir.
Quyidagi jadvalda elementlari va asosiy maqsadi ko‘rsatilgan tizimlarga yana bir nechta misollar keltirilgan.
Informatikada «tizim» tushunchasi ko‘proq texnik vositalar, asosan kompyuterlar va murakkab obyektlarni boshqarishga nisbatan ishlatiladi.»Tizim» tushunchasiga «axborot» so‘zining qo'shilishi uning belgilangan funksiyasini va yaratilish maqsadini aniq aks ettiradi.
Axborot tizimi — belgilangan maqsadga erishish yo'lida axborotni yig‘ish, saqlash, qayta ishlash va uzatish uchun qo‘llaniladigan usullar, vositalar va shaxslaming o'zaro bog‘langan majmuasidir.
Axborot tizimlari jamiyat paydo bo‘lgan paytdan boshlab mavjud, chunki jamiyat rivojlanishning turli bosqichlarida o‘z boshqaruvi uchun tizimlashtirilgan, oldindan tayyorlangan axborotni talab etgan. Bu, ayniqsa, ishlab chiqarish jarayonlari — moddiy va nomoddiy ne'matlami ishlab chiqarish bilan bog‘liq jarayonlaiga tegishlidir. Chunki ular jamiyat rivoji uchun hayotiy muhim ahamiyatga ega. Aynan ishlab chiqarish jarayonlari jadal takomillashadi. Ularning rivojlanib borishi bilan boshqarish ham murakkablashadiki, o‘z navbatida, u axborot tizimlarini takomillashtirish va rivojlantirishni rag‘batlantiradi.
Kibemetik yondashuvga muvofiq boshqaruv tizimi boshqaruv obyekti yig‘indisini (masalan, korxonalar, tashkilotlar va hokazo) va boshqaruv subyekti, boshqaruv apparatini o'zida namoyon etadi. Boshqaruv apparati deganda, maqsadlarni shakllantiruvchi, rejalarni ishlab chiquvchi, qabul qilingan qarorlarga talablarni moslashtiruvchi, shuningdek, ularning bajarilishini nazorat qiluvchi xodimlar tushuniladi. Boshqaruv obyekti vazifasiga esa boshqaruv apparati ishlab chiqqan rejalarni bajarish kiradi, ya’ni boshqaruv tizimining o‘zi shu ishlami amalga oshirish uchun tuzilgandir.
Boshqaruv tizimining ikkala komponenti to’g’ri (T) va aks (A) aloqalar bilan bog'langan. To‘g‘ri aloqa boshqaruv apparatidan boshqaruv obyektiga yo‘naltiriladigan axborot oqimida ifodalanadi. Aks aloqa teskari yo'nalishda yuboriluvchi qabul qilingan qarorlarning bajarilishi haqidagi hisobot axboroti oqimida o‘z aksini topadi.
Axborot oqimlari (T va A), qayta ishlash vositalari, ma’lumotlami uzatish va saqlash, shuningdek ma’lumotlami qayta ishlash bo‘yicha operatsiyalami bajaruvchi boshqaruv apparati xodimlarining o‘zaro aloqasi obyektining axborot tizimini tashkil etadi.
Axborot tizimlarini tatbiq etish nafaqat mayda-chuyda axborotni qayta ishlash va saqlash, yozuv-chizuv ishlarini avtomatlashtirish hisobiga, balki qarorlarni qabul qilish (sun’iy intellekt usullari, ekspert tizinilari va hokazolar), zamonaviy telekommunikatsiya vositalari (elektron pochta, telekonferensiyalar), yalpi va lokal hisoblash tarmoqlari va boshqalardan foydalanishda firma mutaxassislari xatti-harakatini modellashtirishga asoslangan boshqarishning yangi uslublari hisobiga ham firma ishlab chiqarish-xo‘jalik faoliyati samaradorligini yuksaltirish maqsadlarida amalga oshiriladi.
Har bir odamning hayot kechirishi uchun, masalan, oziq-ovqat mahsulotlari (modda) zarurligi tabiiy. Ammo inson bu moddalardan ularni bir ko’rinishdan boshqa ko’rinishga o’tkazib ham foydalanadi. Buning uchun esa energiyani qo’llaydi. Lekin
inson uchun modda va energiya bilan bir qatorda yana bir muxim bo’lgan tushuncha borki, u modda va energiyadan biror maqsadga ko’ra qanday foydalanishni ko’rsatuvchi tushunchadir. Bu tushuncha axborot (informatsiya) deb nomlanadi.
Biz kitob o’qiymizmi, televizor ko’ramizmi, yoki suhbatlashamizmi bundan qat’iy nazar, biz doimo axborot qabul qilamiz va qayta ishlaymiz. Boshqacha aytganda, axborotni, insonga ko’rsatilganda, uning holatini o’zgartiruvchi tahsir deb ham tushunish mumkin.
Demak, axborot modda va energiya kabi muhim tushuncha ekan. Axborotlarni to’plash va ularni qayta ishlash kabi jarayonlarni o’z ichiga oladi.
Axborot so’zi lotincha informatio so’zidan olingan bo’lib, «tushuntirish»,
«tavsiflash» degan mahnoni anglatadi.
U asosan, uchta muhim sifatga ega bo’lishi lozim:

1. 
   Axborot o’rganilayotgan narsa yoki hodisani har taraflama to’liq ifodalashi lozim, yahni axborot to’liqlik sifatiga ega bo’lishi lozim;
   
2. 
   Axborot ma’lum ma’noda qimmatli bo’lishi lozim , aks holda undan foydalanish extiyoji tug’ilmaydi. Bu axborotning qimmatligini, sifatini ifodalaydi;
   
3. 
   Axborot ishonchli bo’lishi lozim. Aks holda uni qayta ishlashga zarurat tug’ilmaydi.
   

Axborotlar uzluksiz yoki uzilishli turlarga ajratiladi.
Masalan, atrof muhitdagi ob – havo holatini yoki hozir istagan vaqtda bilishimiz mumkin. Bu uzluksiz (doimiy) axborot.