Modda miqdori va sarfini o’lchash asboblari

Modda miqdori va sarfini o’lchash asboblari

Reja:

• 1. Sarf va miqdor to’g’risida umumiy ma‘lumotlar.
• 2. Bosim farqlari o’zgaruvchan sarf o’lchagichlar.
• 3. Bosim farqlari o’zgarmas sarf o’lchagichlar
• 4. Tezlik bosimi sarf o’lchagichlari.

Sarf va miqdor to’g’risida umumiy ma‘lumotlar.

• Sarf o’lchagichlarning eng ko’p tarqalgan quyidagi turlari mavjud:
• Bosim farqlari o’zgaruvchan sarf o’lchagichlar.
• Bosim farqlari o’zgarmas sarf o’lchagichlar.
• Tezlik bosimli sarf o’lchagichlar.
• O’zgaruvchan satxli sarf o’lchagichlar.
• Induksion sarf o’lchagichlar.
• Ultratovushli sarf o’lchagichlar.
• Kalorimetrik sarf o’lchagichlar.
• Ionizatsion sarf o’lchagichlar.

. Bosim farqlari o’zgaruvchan sarf o’lchagichlar

• Quvur o’tkazgichlardagi suyuqlik, gaz va bug’ sarfini bosim farqi bo’yicha o’lchash usuli keng tarqalgan va yaxshi o’rganilgan. Sarfni bosim kamayishi o’zgaruvchan sarf o’lchagichlar orqali o’lchash usuli modda potensial energiyasining quvur o’tkazgichdagi toraygan qismidan o’tishidagi o’zgarishiga asoslangan. Dastlabki o’zgartgich vazifasini bajaruvchi toraytirish qurilmasi quvuro’tkazgichda o’rnatilib, mahalliy torayishni hosil qiladi. Modda kesimning toraygan joyidan o’tayotganida uning tezligi oshadi. Tezlikning binobarin, kinetik energiyaning ortishi oqimning toraygan kesimdan o’tishida potensial energiyaning kamayishiga olib keladi.

Bosim farqlari o’zgarmas sarf o’lchagichlar

• rasmda shisha naychali rotametrning tuzilish sxemasi kursatilgan. Bu asbob korpus 5 ga ustunlar 4 yordamida urnatilgan konussimon naycha 2 dan iborat. Naycha ichida pastdan yuqoriga oqadigan suyuqlik yoki gaz oqimi ta‘sirida vertikal harakat qiluvchi qalqovich 1 bor. Asbobning shkalasi 3 bevosita naycha ustida darajalanadi. Hisoblashlar qalqovichning ustki gorizontal tekisligi bo’yicha olib boriladi.

Tezlik bosimi bo’yicha sarf o’lchagichlar

• Tezlik bosimi bo’yicha sarfni o’lchash dinamik bosimning o’lchanayotgan muhit oqimi tezligiga bog’liqligiga asoslangan. Bernulli tenglamasiga muvofiq

Standart toraytuvchi qo’rilmalar

• Sarfni o’lchashga mo’ljallangan toraytirish qurilmalarini hisoblash uslub va tartibi Davlat Standartlar qumitasi tomonidan tasdiqlangan maxsus normativ hujjatda «Suyuqlik, gaz va bug’lar sarfini standart difmanometr hamda soplolar orqali o’lchashning 50-213-80 qoidalari»da aniqlangan.

3-rasm. a) standart diafragma b) montaj chizmasi

Uzun diffuzorli Venturi soplosining eng katta diametri quvur diametriga teng bo’lishi mumkin (rasm, pastki qism), qisqa diffuzorli soploning diametri esa quvo’rnikidan kichik (rasm ustki qism). Uzun soplolar kam ishlatiladi, chunki ularning narxi qimmat va bosim yo’qotilishi qisqa soplolarnikiga nisbatan bir oz kam. Bosimlar farqi alohida teshiklar orqali asbobga uzatiladi. Bu teshiklarning soni aylana bo’yicha 4…6 ta dan kam bo’lmasligi kerak.

• Uzun diffuzorli Venturi soplosining eng katta diametri quvur diametriga teng bo’lishi mumkin (rasm, pastki qism), qisqa diffuzorli soploning diametri esa quvo’rnikidan kichik (rasm ustki qism). Uzun soplolar kam ishlatiladi, chunki ularning narxi qimmat va bosim yo’qotilishi qisqa soplolarnikiga nisbatan bir oz kam. Bosimlar farqi alohida teshiklar orqali asbobga uzatiladi. Bu teshiklarning soni aylana bo’yicha 4…6 ta dan kam bo’lmasligi kerak.